(Automatische vertaling, onbewerkt)

Wie zal als eerste breken in een uitputtingsslag - Israël of Hamas? - analyse

1 april 2025

Wie zal als eerste breken in een uitputtingsslag - Israël of Hamas? - analyseIDF-troepen actief in Gaza. (Screenshot Twitter)

E-mail Afdrukken 6 Reacties

Veel van de toekomst van de regio hangt af van het antwoord.

Door Michael Rubin, Midden-Oostenforum

Anderhalf jaar na het begin van de regionale oorlog die op 7 oktober 2023 door Hamas werd gelanceerd, staan de interne cohesie van Israël en het uithoudingsvermogen van zijn bevolking onder grote druk. Tegelijkertijd zijn ook de zwakheden en beperkingen van de islamitische vijand aan het licht gekomen.

Dit is niet alleen, of voornamelijk, een oorlog tussen legers en gewapende organisaties. Het is eerder een conflict tussen samenlevingen, systemen en ideeën. De hamvraag is: welke zal het eerst breken?

De arena's voor Israël zijn Gaza zelf en de bredere regionale strijd tegen Iran en zijn proxies die door de Hamas-aanval op gang is gebracht.

Ondertussen blijkt het een steeds grotere uitdaging om de cohesie en eenheid op het thuisfront te behouden. Een nieuwe ontwikkeling is dat de Hamas-leiders van Gaza ook op dit gebied problemen ondervinden.

Dus wat is het machtsevenwicht op de belangrijkste fronten en waar gaat het heen?

Gaza

Een week na de hervatting van de Israëlische operaties in Gaza zijn er plannen voor een nieuw groot grondoffensief in de Gazastrook.

Het is nog niet duidelijk of het bekendmaken van deze plannen een echte verandering betekent in de manier waarop Israël zijn oorlog voert in het belegerde kustgebied, of dat ze bedoeld zijn als drukmiddel om Hamas ertoe te bewegen in te stemmen met de vrijlating van meer gijzelaars.

Een onaangenaam feit dat zelden ter sprake komt in het interne Israëlische debat over Gaza, is dat de oorlogsdoelen van Israël vanaf het begin te kampen hebben gehad met een fundamentele tegenstrijdigheid.

De Hamas heersers van Gaza identificeerden het potentieel van deze tegenstrijdigheid aan het begin van de oorlog en hopen het te kunnen gebruiken om hun eigen overleving, en dus overwinning, te verzekeren.

Het officiële standpunt van Israël is dat het de gijzelaars wil bevrijden en de bestuurlijke en militaire capaciteiten wil vernietigen. Het is niet echt mogelijk om beide tegelijk te doen.

Gijzelaars terugkrijgen via puur militaire middelen is een uitdaging gebleken voor Israël (slechts acht mensen zijn op deze manier gered). De enige andere manier om ze terug te krijgen is door te onderhandelen met hun Hamas-gevangenen.

Maar het is niet mogelijk om met een groep mensen te onderhandelen en tegelijkertijd te proberen hen als militaire en politieke macht te vernietigen. Of tenminste niet op zo'n manier dat ofwel de onderhandeling ofwel de vernietiging vruchten afwerpt.

De regering van Israël is de afgelopen 18 maanden niet bereid geweest om één van deze doelen op te geven om het resterende doel serieus na te streven.

Het resultaat is dat het op beide gebieden onbevredigende resultaten heeft geboekt. Er zijn nog steeds veel gijzelaars. Hamas heeft nog steeds duidelijk de touwtjes in handen in Gaza. Het Israëlische militaire optreden heeft Hamas massaal gestraft, zonder haar bestuursmechanismen te vernietigen.

De staakt-het-vuren deal, bemiddeld door de VS en opgelegd aan Israël in januari, loste deze tegenstrijdigheid op, in zijn tweede fase, door te beslissen in het voordeel van de gijzelaars.

In de tweede fase van het akkoord zou Israël zich terugtrekken uit de Gazastrook en zouden de partijen besprekingen beginnen voor een permanent staakt-het-vuren. De deal vereiste dat Israël zijn doel om de Hamas-regering in Gaza omver te werpen zou opgeven.

Voor veel Israëli's, in het bijzonder die aan de rechterzijde van het midden van het politieke spectrum, was het ondenkbaar dat de islamistische heersers van Gaza de slachtingen van 7 oktober 2023 zouden mogen uitvoeren en vervolgens de controle over Gaza zouden mogen behouden.

Daarom gingen velen ervan uit dat Israëls inzet voor de deal halfslachtig was, en dat Jeruzalem zou proberen om zoveel mogelijk gijzelaars vrij te krijgen (in ruil voor een zeer groot aantal vrijgelaten Palestijnse veroordeelde terroristen), alvorens terug te keren naar de oorlog. Dit lijkt te zijn wat er heeft plaatsgevonden.

De vraag is nu of de hernieuwde militaire activiteit een teken is van een nieuwe, vastberaden poging om het Hamas-regime in Gaza te vernietigen.

Gezien het verzet van de regering tegen de terugkeer van de Palestijnse Autoriteit in de Strook, zou een dergelijke inspanning vereisen dat de IDF en Israël de rol van het beheer van civiele en humanitaire zaken in het gebied op zich nemen, zodra het Hamas-gezag is vernietigd. Vermoedelijk zou het gezag dan te zijner tijd worden overgedragen aan een opvolger.

Sommige waarnemers hebben aanwijzingen gezien van een grotere vastberadenheid van de IDF om dit doel nu te bereiken, in plaats van door te gaan met de invallen, terugtochten en terugkeer van de afgelopen 18 maanden.

Israël richtte zich de afgelopen dagen op politieke figuren van Hamas, zoals Salah al-Bardawil, een hooggeplaatst lid van het politieke bureau van de groep, die zondag in Khan Yunis werd gedood.

Zijn de pogingen om politieke leiders aan te vallen een voorbode van een nieuw verlangen om het Hamasregime volledig te ontmantelen? Dat valt nog te bezien.

Functionarissen die deze week werden geciteerd door het Amerikaanse nieuwsnetwerk CNN suggereerden dat de hernieuwde activiteiten “deel uitmaakten van een Israëlische inspanning om meer druk uit te oefenen op Hamas aan de onderhandelingstafel,” en dat “Israëlische functionarissen eerder hebben aangegeven dat Israël zijn aanvallen zou staken als Hamas ermee instemt meer gijzelaars vrij te laten.

Dit lijkt eerder te wijzen op meer van hetzelfde dan op een scherpe breuk. We zullen het snel weten.

In een belangrijke ontwikkeling die er ondertussen op wijst dat de verhoogde militaire druk op Hamas op een onverwachte manier resultaten oplevert, lijken de hernieuwde militaire campagne van Israël en de geleidelijke verzwakking van Hamas voor het eerst grote protesten te hebben uitgelokt onder de belegerde bevolking van Gaza.

Beginnend in Beit Lahia in het noorden van de Strook en zich verspreidend tot Khan Younis in het zuiden, hebben honderden inwoners van Gaza deelgenomen aan spontane protesten die een einde aan de oorlog eisten.

Hamas is in het verleden bedreven gebleken in het brutaal en effectief neerslaan van interne dissidenten. Maar de protesten zijn belangrijk. Ze wijzen op een verzwakking van het vermogen van Hamas om controle uit te oefenen en dwang uit te oefenen.

Het thuisfront

De Joodse staat wordt zelf verscheurd door toenemende verdeeldheid. Een groot deel van het publiek dat banden heeft met de politieke oppositie is van mening dat de oorlog opnieuw wordt gestart door premier Benjamin Netanyahu met als enige doel zijn ambtstermijn te verlengen en te voorkomen dat er een balans wordt opgemaakt van de fouten die tot het uitbreken ervan hebben geleid.

De poging van de premier om Ronen Bar, het hoofd van Israëls binnenlandse inlichtingen- en veiligheidsdienst (de Shin Bet) te ontslaan, is het onderwerp geweest van een interne blokkade door procureur-generaal Gali Bahrav-Miara.

Er vinden nu grote en stormachtige demonstraties plaats in Tel Aviv en Jeruzalem, waarin wordt geëist dat de beslissing om Bar te ontslaan wordt ingetrokken en dat Bahrav-Miara wordt vervangen.

Tienduizenden Israëli's hebben deelgenomen aan de protesten, waarbij pogingen werden ondernomen om de Ayalon-snelweg in Tel Aviv en de Knesset, het parlement van Israël, in Jeruzalem te blokkeren.

Volgens een aanzienlijk deel van de Israëlische bevolking komt de beslissing van de regering om terug te keren naar de strijd in Gaza niet voort uit authentieke strategische overwegingen.

Volgens hen wil de premier veeleer op cynische wijze voorkomen dat de oorlog wordt beëindigd, om elke politieke afrekening voor zijn eigen aandeel in de ramp van 7 oktober te vermijden, om nieuwe verkiezingen af te wenden en om de eenheid van zijn coalitie te bewaren.

Dit publiek is het meest bezorgd over het lot van de 59 overblijvende Israëlische gijzelaars (men denkt dat er nog maar 25 in leven zijn) die in Gaza worden vastgehouden en is bereid om de oorlog te beëindigen terwijl Hamas nog aan de macht is, als dit de prijs is om hun vrijheid te verzekeren.

Zij en hun leiders in de centrum- en linkse partijen van Israël zien Netanyahu's poging om hoge veiligheids- en gerechtelijke functionarissen te vervangen als onderdeel van een grotere uitholling van de democratie.

Dit is geen publiek dat zich gevormd heeft rond de laatste ontwikkelingen. Integendeel, de Israëlische publieke opinie verdeelt zich vandaag langs in wezen dezelfde lijnen als die welke zo'n diepe kloof in Israël veroorzaakten in de maanden vlak voor het bloedbad van 7 oktober.

In de zomer van 2023 was de mobiliserende kwestie de geplande justitiële hervorming van de regering Netanyahu. De slachtingen zelf en het uitbreken van de oorlog leidden tot een periode van nationale eenheid en doelgerichtheid.

Maar nu keert de oude, diepe verdeeldheid terug. Het leger is overbelast: veel reservisten in gevechtseenheden hebben sinds het uitbreken van de oorlog meer dan een jaar onder de wapenen gediend.

Voorstanders van Netanyahu zien de tegenstanders als opzettelijk bezig met het aanwakkeren van interne verdeeldheid in een tijd van externe dreiging, vanwege hun verlangen om de premier te vernietigen.

Ze merken op dat het hoofd van de Shin Bet en andere functionarissen in Israël, net als in andere democratieën, onder het gezag van de premier en het kabinet staan en dat de premier daarom het recht heeft om hen te verwijderen als hij dat nodig acht.

Ze zien de demonstraties als een cynische poging van de oppositie om de nationale eenheid te ondermijnen te midden van een onvoltooide oorlog die de grootste test is voor het overlevings- en weerstandsvermogen van de Joodse staat in tientallen jaren.

Tot nu toe hebben de verdeeldheid en vermoeidheid de oorlogsinspanning niet verzwakt. Maar er zijn aanzienlijke spanningen.

De regionale dimensie

De door Iran gesteunde Jemenitische organisatie Ansar Allah, ook bekend als de Houthi's, heeft sinds het verbreken van het staakt-het-vuren vijf keer geprobeerd ballistische raketten te lanceren op de Israëlische luchthaven Ben-Gurion.

Elke keer werden de raketten onderschept, maar niet voordat de sirenes Israëli's naar hun schuilkelders stuurden. Tel Aviv was deze week rustig. Geen spookstad, maar de straten waren beduidend minder druk dan normaal.

In Jemen zelf is een op de twee kinderen onder de vijf jaar ondervoed. In het westen van het land heeft de VN ondervoedingspercentages van 33% vastgesteld. De feitelijke machthebbers kunnen blijkbaar nog steeds middelen vinden om ballistische raketten op Israël af te vuren.

Israël voerde ondertussen luchtaanvallen uit op doelen van Hezbollah in Libanon, nadat Hezbollah raketten had afgevuurd op gemeenschappen in het noorden van Israël.

Deze uitwisselingen komen op een moment dat Jeruzalem probeert om ontheemde inwoners van noordelijke steden en dorpen aan te moedigen om terug te keren naar hun huizen. Israël blijft aanwezig op vijf locaties in Libanon, die allemaal grenzen aan potentieel kwetsbare grenssteden.

En in buurland Syrië kwamen Israëlische troepen deze week onder vuur te liggen en reageerden in de bufferzone die ze hebben ingesteld in de voormalige gedemilitariseerde zone na de val van de Syrische dictator Bashar al Assad in december.

De afgelopen 18 maanden hebben de grenzen laten zien van Irans pogingen om Israël uit te dagen via het gebruik van proxies. In de loop van de huidige oorlog heeft Iran het afgelopen jaar zijn milities en zichzelf in het daglicht van de open oorlog tegen Israël geplaatst.

De tekortkomingen van de Iraniërs zijn daardoor duidelijk aan het licht gekomen. Alleen de Houthi's zijn nog in de strijd verwikkeld en tot nu toe lijken zij niet in staat om de luchtafweer van Israël te penetreren.

Maar hoewel de Iraniërs en hun handlangers en proxies sterk verzwakt zijn, zijn ze nog niet vernietigd of onherstelbaar beschadigd.

Oorlog van uitputting

Het is een koortsachtige tijd in Israël en de bredere regio, een tijd van onzekerheid en spanning van een type dat in geen generatie is vertoond. De externe strijd dient niet langer om de bevolking van beide partijen te verenigen.

In Israël liggen de verschillende standpunten over de gepaste reactie op externe uitdagingen, in het bijzonder met betrekking tot de gijzelaars, op een mozaïek van diepere interne verdeeldheid, waardoor reeds bestaande kloven worden verergerd en verbreed.

In Gaza, en recent ook in Syrië en Iran, is het duidelijk geworden dat de beloften van 'verzet' en jihad geen overwinning of waardigheid brengen, maar enkel lijden en ellende voor de burgerbevolking.

De demonstraties in Gaza zijn een direct gevolg van de verzwakking van Hamas door Israël. Iran heeft zich buiten de strijd gehouden sinds het afgelopen oktober door Israëlische luchtmacht werd vermorzeld.

De ineenstorting van het Assad-regime maakt het voor Israël mogelijk om vrij op te treden tegen vijanden in Syrië, en de drastische verzwakking van Hezbollah in Libanon, dat ooit werd gezien als Israëls meest geduchte niet-statelijke vijand, heeft het machtsevenwicht ten noorden van Israël drastisch gewijzigd.

De strategische situatie van Israël is dus in veel opzichten bemoedigend. Maar de strijd is nog lang niet gestreden.

Er is nu een uitputtende, slopende uitputtingsslag aan de gang, waarbij beide partijen naar hun diepste bronnen moeten grijpen om door te kunnen gaan. Wie zal het eerst breken? Veel van de toekomst van de regio hangt af van het antwoord.

Bron: Who will break first in war of attrition – Israel or Hamas? - analysis | World Israel News