Wanneer het kwaad zingt

Door: Sara Lamm 20 mei 2025

Twee liedjes. Het ene verheerlijkt Adolf Hitler. Het andere roept op tot hoop.

In het ene nummer zingen mannen in dierenhuiden “Heil Hitler”. In het andere nummer zingt een jonge Israëlische vrouw, een overlevende van het bloedbad van 7 oktober, in het Hebreeuws, Frans en Engels: A New Day Will Rise tijdens het Eurovisiesongfestival.

Maar op de een of andere manier wordt het eerste nummer geprezen, gestreamd en gedeeld. Het tweede nummer wordt uitgejouwd, geprotesteerd en zelfs bedreigd.

Dit is niet alleen een culturele verdraaiing. Het is een morele verdraaiing.

En het is niet nieuw.

De Bijbel staat vol muziek. In tijden van oorlog en aanbidding, verdriet en feest, horen we stemmen die in gezang opgaan. Maar de Bijbel behandelt niet alle muziek op dezelfde manier. Sommige liederen zijn heilig – ze worden met helderheid en moed gezongen. Andere zijn verleidelijk of hol, gezongen door mensen die de weg kwijt zijn.

De eerste keer dat de Bijbel een volledig lied vermeldt, is in Exodus 15, wanneer de Israëlieten de Rode Zee oversteken. Het leger van de farao is door het water verzwolgen. Het volk is vrij.

אָז יָשִׁיר־מֹשֶׁה וּבְנֵי יִשְׂרָאֵל אֶת־הַשִּׁירָה הַזֹּאת לַיהֹוָה וַיֹּאמְרוּ לֵאמֹר אָשִׁירָה לַיהֹוָה כִּי־גָאֹה גָּאָה סוּס וְרֹכְבוֹ רָ מָה בַיָּם׃
Toen zongen Mozes en de Israëlieten dit lied voor Hashem. Ze zeiden: Ik zal voor Hashem zingen, want Hij heeft glorieus gezegevierd; Hij heeft paard en ruiter in de zee geworpen.

Exodus 15:1

Dit is een lied van gerechtigheid. Geen viering van geweld, maar van overleving. Mozes zingt, en dan neemt Mirjam de tamboerijn ter hand. De muziek verspreidt zich. Het is spontaan, openbaar en diep spiritueel. Hier begeleidt muziek niet alleen de geschiedenis, maar getuigt ze ervan.

In Rechters 5 zingt Debora, een profetes en rechter, na de overwinning op Sisera. Dit is geen slaapliedje. Het is een heftige en poëtische hervertelling van een militaire strijd, waarin namen worden genoemd, moed wordt geprezen en lafheid wordt veroordeeld.

עוּרִי עוּרִי דְּבוֹרָה עוּרִי עוּרִי דַּבְּרִי־שִׁיר קוּם בָּרָק וּשֲׁבֵה שֶׁבְיְךָ בֶּן־אֲבִינֹעַם׃
Ontwaak, ontwaak, o Devora! Ontwaak, ontwaak, sla de lofzang aan! Sta op, o Barak; neem uw gevangenen mee, o zoon van Abinoam!

Rechters 5:12

Bijbelse liederen zijn niet altijd zachtmoedig. Maar ze zijn altijd gegrond. Ze vleien niet, ze confronteren. Ze houden de samenleving een spiegel voor en zeggen: dit is wat God wil. Dit is wat we moeten onthouden.

Koning David geeft ons het meest duurzame beeld van sacrale muziek in de Bijbel. Hij speelt harp voor Saul. Hij danst voor de ark. Hij componeert psalmen in grotten en paleizen, in triomf en in schande. Sommige psalmen zijn rauwe schreeuwen om hulp. Andere zijn theologische beschouwingen of politieke verklaringen. Samen vormen ze een model: muziek als een vorm van waarheidspreken voor God.

שִׁירוּ לַיהֹוָה שִׁיר חָדָשׁ שִׁירוּ לַיהֹוָה כָּל־הָאָרֶץ׃
Zing voor Hashem een nieuw lied, zing voor Hashem, gans de aarde.

Psalmen 96:1

David gebruikt muziek niet om aan de werkelijkheid te ontsnappen, maar om haar onder ogen te zien. Zelfs zijn donkerste psalmen zijn doordrongen van de mogelijkheid van verlossing.

Maar niet alle liederen in de Bijbel zijn goed.

In Exodus 32, terwijl Mozes nog op de berg Sinaï is, bouwt het volk een gouden kalf. Als hij de berg afdaalt, hoort hij iets dat klinkt als een overwinningskreet, maar dat is het niet.

וַיִּשְׁמַע יְהוֹשֻׁעַ אֶת־קוֹל הָעָם בְּרֵעֹה וַיֹּאמֶר אֶל־מֹשֶׁה קוֹל מִלְחָמָה בַּמַּחֲנֶה׃
Toen Yehoshua het geluid van het volk in zijn rumoer hoorde, zei hij tegen Moshe: “Er klinkt oorlogsgeschreeuw in het kamp.”

Exodus 32:17

וַיֹּאמֶר אֵין קוֹל עֲנוֹת גְּבוּרָה וְאֵין קוֹל עֲנוֹת חֲלוּשָׁה קוֹל עַנּוֹת אָנֹכִי שֹׁמֵעַ׃
Maar hij antwoordde: “Het is niet het geluid van een overwinningslied, noch het geluid van een nederlaag; het is het geluid van gezang dat ik hoor!”

Exodus 32:18

Die muziek was geen aanbidding. Het was chaos vermomd als feestvreugde. Dezelfde middelen – trommels, stemmen, vreugde – die dagen eerder waren gebruikt om God te verheerlijken, werden nu ingezet voor afgoderij. De melodie mag dan wel opzwepend zijn, maar het hart is verrot.

Later levert de profeet Amos scherpe kritiek op degenen die muziek misbruiken voor ijdelheid:

הַפֹּרְטִים עַל־פִּי הַנָּבֶל כְּדָוִיד חָשְׁבוּ לָהֶם כְּלֵי־שִׁיר׃
Ze neuriën liedfragmenten op de tonen van de lier – Ze beschouwen zichzelf als muzikanten zoals David.

Amos 6:5

הַשֹּׁתִים בְּמִזְרְקֵי יַיִן וְרֵאשִׁית שְׁמָנִים יִמְשָׁחוּ וְלֹא נֶחְלוּ עַל־שֵׁבֶר יוֹסֵף
Ze drinken [rechtstreeks] uit de wijnkannen En zalven zichzelf met de beste oliën – Maar ze geven niets om de ondergang van Jozef.

Amos 6:6

Hier is muziek zelfgenoegzaam. Het leidt af van onrechtvaardigheid. Het vermaakt, maar het verheft niet. De zonde is niet het zingen zelf, maar wat er in het lied ontbreekt: empathie, verdriet, God.

In de tijd van Ezechiël spreekt de profeet over mensen die zijn woorden als een voorstelling beschouwen.

וְהִנְּךָ לָהֶם כְּשִׁיר עֲגָבִים יְפֵה קוֹל וּמֵטִב נַגֵּן וְשָׁמְעוּ אֶת־דְּבָרֶיךָ וְעֹשִׂים אֵינָם אוֹתָם׃
Voor hen ben je slechts een zanger van schunnige liederen, die een mooie stem heeft en vaardig speelt; zij horen je woorden, maar zullen ze niet gehoorzamen.

Ezechiël 33:32

Zelfs heilige inhoud wordt zinloos wanneer deze alleen voor het plezier wordt geconsumeerd.

Hoe kunnen we dan het verschil zien?

De Bijbel geeft ons geen afspeellijst. Hij geeft ons een patroon. De liederen die blijven bestaan, zijn de liederen die de waarheid vertellen. Ze protesteren tegen onderdrukking. Ze verheffen de onderdrukten. Ze prijzen gerechtigheid. Ze manipuleren niet. Ze spotten niet. Ze verheerlijken geen slechtheid en wissen geen lijden uit.

Wanneer het kwaad zingt, leent het vaak de middelen van schoonheid. Het kleedt de haat in harmonie. Het marcheert op het ritme van charisma. Maar een lied dat haat verheerlijkt – zelfs als het populair is – is geen muziek. Het is lawaai.

En wanneer goede liederen het zwijgen worden opgelegd of worden aangevallen, moeten we ons herinneren: ook dit staat in de Bijbel. De profeten werden overschreeuwd. De psalmist werd vervolgd. Mirjams tamboerijn klonk luid nadat de paarden van Egypte in de zee waren verdronken.

De vraag is niet of muziek ons raakt. De vraag is of het ons dichter bij de waarheid brengt.

Dus als we luisteren naar de geluiden die in onze wereld weerklinken – of dat nu vanaf het podium van het Eurovisiesongfestival is of vanuit de donkere hoeken van sociale media – keren we terug naar de oudste wijsheid: niet alle liedjes zijn gelijk. Sommige liedjes brengen licht. Sommige brengen schaduw.

En we weten al hoe we het verschil kunnen horen. De Bijbel heeft ons geleerd hoe we moeten luisteren.

Sara Lamm is redacteur voor TheIsraelBible.com en Israel365 Publications. Ze komt oorspronkelijk uit Virginia en verhuisde in 2021 met haar man en kinderen naar Israël. Sara heeft een masterdiploma in onderwijs van Bankstreet College en gaf bijna tien jaar les op een kleuterschool voordat ze naar Israël emigreerde. Sara is gepassioneerd over het verbinden van bijbelstudie met het 'echte leven' en werkt momenteel aan een bijbelserie voor kinderen.

Bron: When Evil Sings – The Israel Bible