Sauls misplaatste genade

23 nov 2023

וַיַּחְמֹל֩ שָׁא֨וּל וְהָעָ֜ם עַל-אֲגָ֗ג וְעַל-מֵיטַ֣ב הַצֹּאן֩ וְהַבָּקָ֨ר וְהַמִּשְׁנִ֤ים וְעַל-הַכָּרִים֙ וְעַל-כׇּל-הַטּ֔וֹב וְלֹ֥א אָב֖וּ הַחֲרִימָ֑ם וְכׇל-הַמְּלָאכָ֛ה נְמִבְזָ֥ה וְנָמֵ֖ס אֹתָ֥הּ הֶחֱרִֽימוּ׃
maar Shaul en de troepen spaarden Agag en de beste schapen, de ossen, de tweedeboren, de lammeren en al het andere dat van waarde was. Zij wilden hen niet verbieden; zij verboden alleen wat goedkoop en waardeloos was.
vai-YAKH-mol SHA-ul v'-ha-AM al a-GAG v'-al may-TAV ha-TZON v'-ha-ba-KAR v'-ha-mish-NEEM v'-al ha-ka-REEM v'-al kol ha-TOV v'-lo a-VOO ha-kha-ree-MAM v'-kol ha-m'-la-KHA ne-miv-ZAH v'-na-MES o-TAH he-khe-REE-mu.
1 Samuël 15:9

Laat in een koude winternacht in januari 1948 gingen vijfendertig Palmach soldaten op weg, heimelijk militaire en medische voorraden op hun rug dragend naar de belegerde gemeenschap van Gush Etzion. De dageraad brak aan voordat ze hun bestemming bereikten en het konvooi werd opgemerkt door een oudere Arabier. De jonge mannen besloten om het leven van de oude herder te sparen die vervolgens de lokale Arabische dorpelingen op de hoogte bracht van hun verblijfplaats. Honderden gewapende Arabieren verschenen en overvielen de Palmach groep, waarbij ze alle vijfendertig leden van het konvooi op brute wijze afslachtten. De Joodse soldaten, die dachten dat ze vriendelijk en humaan waren, betaalden bitter voor de barmhartigheid die ze de oude Arabische herder betoonden.

In I Samuel 15 vertelt de Bijbel het verhaal van koning Saul en zijn oorlog tegen de Amalekieten. Ook in dit verhaal bracht Sauls misplaatste barmhartigheid vele jaren later schade toe aan het Joodse volk.

Aan het begin van het hoofdstuk draagt Samuël koning Saul op om oorlog te voeren tegen Amalek en om de natie en al haar bezittingen volledig te vernietigen. Saul zet de aanval in en is succesvol in de strijd, maar hij begaat twee ernstige fouten. Hij houdt de Amalekitische koning Agag in leven en hij slaagt er niet in om het vee te doden zoals hem was opgedragen. Boos omdat zijn instructies niet goed werden opgevolgd, stuurt God Samuël om Saul te berispen omdat hij niet naar Hem had geluisterd en om Agag te doden.

De wijzen leren ons dat Agag erin slaagde om een bijvrouw zwanger te maken in de tijd tussen het moment dat hij door Saul werd gespaard en het moment dat hij door Samuel werd gedood, wat vele jaren later uiteindelijk leidde tot de geboorte van Haman de Agagiet. Voor de overtreding om Agag in leven te houden, informeerde Samuël Saul dat "zoals jij het woord van Hashem hebt verworpen, zo heeft Hashem jou verworpen als koning over Israël" (vers 26).

De Bijbelcommentator die bekend staat als de Malbim legt uit hoe Saul deze ernstige misrekening maakte. Het woord chamal, medelijden hebben, komt drie keer voor in dit verhaal: in Samuëls instructies aan Saul zegt de profeet "heb geen medelijden (CH-M-L) met [Amalek]" (vers 3); "Saul en het volk hadden medelijden (CH-M-L) met Agag" (vers 9); en Saul verdedigt hun acties om de dieren te redden door te zeggen "Ik heb ze van de Amalekieten gebracht, want het volk had medelijden (CH-M-L) met de beste van de schapen en runderen om ze voor Hasjem te slachten" (vers 15).

De Malbim legt uit dat in tegenstelling tot andere Hebreeuwse termen die medelijden uitdrukken, zoals R-CH-M of CH-U-S, de Hebreeuwse wortel CH-M-L verwijst naar iemand die onnodig medelijden heeft met iets waar hij geen echte behoefte aan heeft, maar hij maakt de "intellectuele vaststelling dat het niet gepast is om dit ding te vernietigen en dat het voortbestaan ervan beter is." God gebruikte specifiek de term CH-M-L in dit verhaal om Saul aan te geven dat het normaal en gepast voor hem is om bedroefd te zijn door het doden van de Amalekieten en het vernietigen van hun bezittingen. Toch waarschuwde God Saul dat hij uiteindelijk dat gevoel van medelijden moet onderwerpen aan Gods goddelijke wijsheid en rechtvaardigheid.

De wijzen passen het vers in Prediker (7:16) toe op Sauls misplaatste barmhartigheid: "Wees niet overdreven rechtvaardig." Rabbi Shmuel Eidels (1555 - 1631), bekend als de Maharsja, legt uit dat dit vers ons leert dat we niet te barmhartig moeten zijn voor de goddelozen en dat dit inderdaad Sauls fout was. Uiteindelijk is het medelijden van een leider met de goddelozen wreedheid tegenover zijn eigen volk, dat later de gevolgen van die misplaatste barmhartigheid moet ondergaan. Als Saul naar God had geluisterd en Agag niet had gespaard, zou Haman nooit zijn geboren en zouden de Joden in Perzië niet met vernietiging zijn bedreigd.

Hetzelfde geldt in de moderne tijd. Zoals de brute aanval van Hamas-terroristen op 7 oktober 2023 bewijst, waren we in het verleden te barmhartig en vriendelijk voor onze vijanden en lijden we nu onder de gevolgen.

Dood en vernietiging zijn pijnlijke realiteiten van oorlog en moeten waar mogelijk worden vermeden. De militaire en politieke leiders van Israël moeten dagelijks een evenwicht zien te vinden tussen het juiste en noodzakelijke mededogen met onze vijanden en de plicht om Israël veilig te houden. Maar zoals we van Saul en de 35 Palmach soldaten leren, kan het niet vinden van de juiste balans desastreuze gevolgen hebben. We bidden dat God de moderne leiders van Israël de wijsheid geeft om de juiste beslissingen te nemen.

Rabbijn Tuly Weisz is directeur van Israel365 en redacteur van The Israel Bible en Rabbijn Dr. Ethan Eisen is psycholoog in Beit Shemesh.

Bron: Saul’s Misplaced Mercy - The Israel Bible