Het einde van gras maaien: Als Israël wil blijven bestaan, moet het Hamas uit Gaza verdrijven.

Door Prof. Eitan Shamir - 22 oktober 2023

Perspectievennota BESA Center Nr. 2.223, 22 oktober 2023

SAMENVATTING: Op 7 oktober 2023 stortte de Israëlische afschrikking volledig in. Als gevolg van een verrassingsaanval door Hamas leed Israël een zware nederlaag in termen van slachtoffers en materiële schade. De vijand infiltreerde in Israëlisch grondgebied, veroverde steden en dorpen, decimeerde hun bevolking en hield ze vele uren in bezit. De enige manier om van deze prestatie van Hamas een zinloze onderneming te maken, is dat Israël het Hamasregime in Gaza ontmantelt en zijn militaire capaciteiten vernietigt. En wel om twee redenen. Ten eerste, om de veilige terugkeer van Israëlische burgers naar de periferie van Gaza te garanderen, moet de dreiging volledig worden weggenomen en hun gevoel van veiligheid volledig worden hersteld. Ten tweede zou een einde aan de oorlog zonder de vernietiging van het Hamasregime in Gaza worden beschouwd als een succes voor het terroristische regime en als model en inspiratie dienen voor andere actoren in de radicale as die uit zijn op de eliminatie van Israël.

Tien jaar geleden, in 2013, publiceerde ik samen met professor Ephraim Inbar een artikel getiteld "Het gras maaien". Daarin legden we de Israëlische beweegredenen achter verschillende conflictronden in Gaza uit. We bespraken het gebrek aan een beter alternatief voor grondinvallen in Gaza, ondanks de aanzienlijke verliezen en harde internationale kritiek die daarmee gepaard gaan. Er zijn nooit goede alternatieven in het conflict in het Midden-Oosten, en we betoogden dat regelmatige rondes waarin Israël zich richt op vijandelijke capaciteiten, zijn vastberadenheid toont om geweld te gebruiken en een zware prijs eist, waardoor de afschrikking wordt hersteld, een voldoende manier van handelen was in die fase van het lopende conflict, dat geen voorspelbare oplossing had en moest worden beheerd.

De gebeurtenissen van 7 oktober 2023 betekenen een significante breuk met de "grasmaai"-strategie en de beperkte ronde-benadering tegen tegenstanders zoals Hamas in Gaza. Er zijn stemmen die deze verandering niet begrijpen. Zo betoogde de bekende Joods-Amerikaanse columnist Thomas Friedman in een artikel in The New York Times op 16 oktober dat Israël Gaza niet zou moeten binnenvallen vanwege de waarschijnlijkheid van instabiliteit daar en het feit dat groepen als Hamas, met hun diepe religieuze en ideologische wortels, niet volledig ontworteld kunnen worden. Wat moet er dan gedaan worden? Wel, de heer Friedman, die vanuit de veiligheid van zijn huis in de Verenigde Staten schrijft, heeft geen antwoord. "Ik weet het niet," schrijft hij. Maar we moeten stoppen met vechten en nadenken over alternatieven, zegt hij.

In schril contrast met wat Friedman gelooft, is er in het Midden-Oosten geen plaats voor de zwakken. Israël heeft geprobeerd akkoorden te sluiten met Hamas, die allemaal uiteenvielen omdat ze Israël zwak deden lijken. Afschrikking is volledig ineengestort en Hamas stond zichzelf toe om een immens wrede en destructieve campagne tegen Israël te beginnen, juist omdat het wist dat mensen als Friedman Israël onvermijdelijk onder druk zouden zetten om niet te reageren op onuitsprekelijke provocaties.

Het kan Hamas niets schelen wat de gevolgen van zijn aanval op Israël zullen zijn voor de bevolking van Gaza. Sterker nog, hun lijden dient hun belangen. Het enige dat Hamas bedreigt is de vernietiging van zijn militaire capaciteiten en het verlies van zijn controle over Gaza. Israël heeft een dringende noodzaak - ja, een overlevingsverplichting - om de militaire capaciteiten van Hamas te vernietigen en de ineenstorting van haar gezag in Gaza te bewerkstelligen.

Het is belangrijk om de bredere implicaties van deze verklaring te begrijpen.

Ten eerste zullen sommige dingen niet veranderen. Het principe van afschrikking was en zal het meest centrale en fundamentele principe blijven in de Israëlische veiligheidsperceptie. De fundamentele geostrategische situatie in het Midden-Oosten zal na de oorlog niet veranderen, zelfs als Israël alle doelstellingen van de oorlog bereikt. Israël kan niet al zijn vijanden beslissend verslaan en hen zover brengen dat ze ophouden met vechten, zoals gebeurde aan het einde van de Tweede Wereldoorlog.

Doorheen de geschiedenis van de Staat Israël was de betekenis van het principe van afschrikking het wegnemen van een onmiddellijke dreiging voor het land en het opleggen van een zware prijs aan de andere kant om de afschrikking te herstellen en geleidelijk te versterken ("cumulatieve afschrikking"). Bijvoorbeeld, in de Zesdaagse Oorlog besloot de regering om "militaire actie te ondernemen die Israël zou bevrijden van de versterkende en omringende dreiging." Deze richtlijn werd vertaald in de missie van de IDF: "De IDF zal de Egyptische luchtmacht en de meeste strijdkrachten van de vijand in de Sinaï vernietigen." Omdat Israël niet in staat is om naties, staten en organisaties te verslaan of volledig te onderwerpen, werd begrepen dat het vele jaren met het zwaard zou moeten leven (dit is het idee van de "IJzeren Muur", zoals geformuleerd door Ze'ev Jabotinsky in 1923). Daarom was en blijft het Israëlische doel om zijn vijanden af te schrikken om de intervallen tussen oorlogen te vergroten en, in het algemeen, om te proberen ze zoveel mogelijk te vermijden.

Op 7 oktober faalde de Israëlische afschrikking (en waarschuwing) tegen Hamas volledig.

Als gevolg van het overdreven vertrouwen op afschrikking (en waarschuwing) leed Israël een zware nederlaag in termen van slachtoffers en verlies van eigendommen. De vijand drong haar grondgebied binnen, veroverde steden en dorpen, decimeerde hun bevolking, beging groteske daden van onmenselijke wreedheid tegen vele Israëlische burgers en soldaten en hield de steden een aanzienlijk aantal uren in bezit. Hoewel de veiligheidstroepen erin slaagden het gebied weer onder controle te krijgen, was dat niet voldoende om de afschrikking te herstellen. Zelfs een zwaar bombardement op Gaza is niet genoeg. Vanuit het perspectief van Hamas (en van de verzetsas en delen van de Arabische en moslimwereld in het algemeen) is het lijden van de inwoners van Gaza een kleine prijs voor de historische prestatie die Hamas in hun naam heeft geleverd.

Hamas is een religieus-politieke beweging die waarschijnlijk niet volledig kan worden uitgeroeid, maar wel aanzienlijk kan worden teruggedrongen in termen van de dreiging die ze vormt op specifieke locaties zoals Gaza. Het enige dat Hamas echt bedreigt en afschrikt, is het verlies van de controle over Gaza en het verlies van hun militaire middelen daar. Deze twee zijn nauw met elkaar verbonden omdat de militaire middelen de interne controle waarborgen.

Maar we moeten een belangrijker punt begrijpen. Hamas heeft een van de belangrijkste prestaties geleverd in het Arabische verzet tegen het zionistische project sinds de val van Gush Etzion en de Oude Stad van Jeruzalem door de handen van de Jordaniërs, die gepaard ging met de verdrijving van hun Joodse inwoners en het doden van sommigen van hen door Palestijnse Arabieren. Deze prestatie is belangrijker dan de winst die werd geboekt tijdens de Egyptisch-Syrische gecombineerde aanval in oktober 1973. Hoe kort ook, Hamas slaagde erin om verschillende steden en dorpen in de staat Israël op te eisen die bewoond werden door Joden, en voerde brutale moordpartijen uit op die Joden, vergelijkbaar met het ergste bloedbad dat op Joden werd aangericht sinds de Holocaust. Daarmee heeft het het gevoel van veiligheid van Joodse Israëli's aanzienlijk ondermijnd.

De implicatie is duidelijk en uitdagend. Als de dreiging in Gaza niet is weggenomen wanneer de oorlog eindigt, zullen de bewoners van de grensgebieden niet naar hun huizen terugkeren, en dit kan ook voor andere inwoners van Israël gelden. Door de schok van de prestatie van Hamas was Israël gedwongen om Libanese grensnederzettingen te evacueren, ondanks het relatief lage niveau van het conflict in dat gebied in vergelijking met wat er gebeurde aan de grens met Gaza. Voor het eerst sinds de oprichting van de staat leidde Arabisch verzet tot de verplaatsing van Joden uit gebieden binnen Israëls soevereine grondgebied, en het zou zelfs permanent kunnen zijn. Dit is een ongekende prestatie voor de vijanden van Israël.

In Israël en onder de Joodse diaspora zijn er mensen die zich afvragen of Israël onder zulke omstandigheden kan blijven bestaan.

Velen vergelijken wat er op 7 oktober 2023 gebeurde met de gebeurtenissen van 6 oktober 1973. Ik wil graag een andere vergelijking geven. Neem 5 juni 1967: het uitbreken van de Zesdaagse Oorlog. Vóór die oorlog voelden de Israëli's een groeiend gevoel van omsingeling toen Arabische legers zich aan hun grenzen verzamelden. Velen vreesden dat dit het einde van Israël zou betekenen. De beslissende overwinning van Israël in die oorlog, waarin de IDF de Arabische legers versloeg, voorkwam niet alleen verdere conflictronden, maar gaf ook een duidelijke boodschap af dat Israël een sterke natie was die een zware prijs zou eisen van degenen die tegen haar in opstand kwamen. Dit herstelde het gevoel van veiligheid voor Israëli's en de wereld.

Er zijn verschillende duidelijke redenen om Hamas volledig te verslaan.

Ten eerste, om de terugkeer van Israëlische burgers naar hun huizen te garanderen, moet de dreiging volledig worden weggenomen en hun gevoel van veiligheid worden hersteld.

Ten tweede, als Israël de oorlog zou beëindigen zonder het Hamasregime in Gaza en zijn militaire capaciteiten te vernietigen, zou dat worden gezien als een succes voor Hamas. Dit zou als voorbeeld en inspiratie dienen voor andere radicale actoren in de regio die uit zijn op de eliminatie van Israël.

Er is nog een andere belangrijke overweging. De zwakte van Israël zou ook een invloed kunnen hebben op de opkomende relaties tussen Israël en de gematigde Arabische staten die tot de conclusie waren gekomen dat Israël een gevestigd "eindproduct" is in het Midden-Oosten, een sterk en geavanceerd land waarmee men beter bevriend kan zijn dan er tegen te vechten. De vredesakkoorden die Israël heeft bereikt, zijn niet het resultaat van revoluties maar van deze erkenning. Het uitroeien van de Hamas-dreiging gaat daarom niet alleen over Israëls onmiddellijke veiligheid, maar ook over regionale stabiliteit en de perceptie van Israël in het bredere Midden-Oosten.

Alle ogen zijn nu op Israël gericht. Als Israël Hamas kan verslaan en zijn militaire capaciteiten kan ontmantelen, zal het bewijzen dat het in staat is om de enige mogelijke straf voor de vernietiging van afschrikking uit te voeren. De prijs van zo'n operatie tegen Israël moet voor iedereen duidelijk zijn: de vernietiging van de organisatie of het regime dat de aanval heeft gepleegd. Israël kan op zijn beurt beginnen met het proces van rehabilitatie van de gemeenschappen rond de Gazastrook, waarbij een redelijk niveau van veiligheid voor de inwoners wordt gegarandeerd. (Terreurdaden zullen altijd plaatsvinden.)

Het is belangrijk om nogmaals te benadrukken dat niet alleen Israëls tegenstanders, maar ook de regionale actoren die zich met Israël hebben verzoend, naar de uitkomst kijken. Ze hadden bepaalde veronderstellingen over de militaire kracht en capaciteiten van Israël. Zoals gezegd is er in het Midden-Oosten geen plaats voor zwakte. Deze oorlog is misschien niet existentieel in de onmiddellijke zin van een dreiging om al het grondgebied van Israël te veroveren, maar hij is zeker existentieel in de lange termijn zin van het bewijzen van het vermogen van Israël om te blijven bestaan in deze regio. De machtige Israëlische klif werd getroffen door een tsunami. Als Israël niet laat zien dat het vastbesloten is om de fundamenten van de klif te herbouwen en te verstevigen, kan hij afbrokkelen.

Prof. Eitan Shamir is directeur van het Begin-Sadat Centrum voor Strategische Studies (BESA Centrum) en hoofd van het MA-programma in Veiligheid en Strategie van de afdeling Politieke Studies aan de Bar-Ilan Universiteit.

Bron: The End of Mowing the Grass: If Israel Wants to Continue to Exist, It Must Uproot Hamas from Gaza