Deze door Valery Gerasimov, de Russische chef van de generale staf, geformuleerde strategie van "beperkte actie" was stilzwijgend gebaseerd op het idee dat Teheran en zijn gevolmachtigden de meeste gevechten zouden leveren, zodat Moskou de kosten in termen van bloed en schatten laag kon houden[11]. Op elk moment verbleven niet meer dan 4.000-5.000 Russische troepen in Syrië, waaronder strijders van de Wagner-groep, een particuliere militaire onderneming die banden heeft met het Russische ministerie van Defensie, en de militaire politie, hoewel in de loop der tijd meer dan 60.000 soldaten in en uit rouleerden en waardevolle militaire ervaring en training kregen. Moskou behield ook een culturele invloed: het Syrische ministerie van Onderwijs voegde al in 2014 Russisch toe als optionele tweede vreemde taal (na Frans en Engels) op scholen en de Syrische staatstelevisie bood Russischtalige nieuwsbulletins aan.[12]
Hoewel de financiële kosten van de militaire betrokkenheid van Moskou in absolute termen vergelijkbaar waren met die van Teheran (naar schatting 2 miljard dollar per jaar)[13], was het een kleiner bedrag in verhouding tot het grotere defensiebudget van Rusland en de algemene grotere economie. Bovendien was de menselijke tol in Rusland veel lager. In tegenstelling tot de duizenden levens van de Iraniërs en hun sjiitische proxy-milities, betrof het grootste verlies aan mensenlevens voor Moskou in een duister incident in februari 2018 toen enkele honderden strijders van de Wagner-groep de deconflictie-overeenkomst van 2015 tussen Rusland en de VS schonden en de Eufraat overstaken van de door Rusland gecontroleerde zone naar de door de VS gecontroleerde kant. De daaropvolgende strijd resulteerde in het verlies van zo'n 300 Russische en pro-Russische strijders.[14]
Al met al streefden Moskou en Teheran verschillende maar complementaire - in plaats van conflicterende - doelen na, wat inhield dat zij het Assad-regime op meerdere fronten steunden en hun eigen positie in Syrië en daarbuiten verstevigden.

Concurrentie over de toekomst van Syrië

Moskou en Teheran hadden hun zinnen gezet op Syriës economische rijkdommen en begonnen te wedijveren om contracten in olie en gas, fosfaat, telecommunicatie, landbouw, toerisme, onroerend goed en andere gebieden naarmate de gevechten afnamen. Ter ondersteuning van hun groeiende allianties met lokale bedrijven, richtten ze naar verluidt elk een speciale bedrijfsraad op.[15] Hoewel het moeilijk te beoordelen is in hoeverre deze concurrentie een diepere strategische overeenkomst weerspiegelt, suggereert de beschikbare informatie dat de Russen betere deals kregen dan de Iraniërs.

11 Krasnaya Zvezda (Moskou), Russisch ministerie van Defensie, 4 maart 2019.
12 France 24 TV (Parijs), 28 feb. 2022.
13 Thomas Schaffner, "Vijf jaar nadat Rusland de overwinning in Syrië heeft uitgeroepen: What Has Been Won?" Belfer Center for Science and International Affairs, Harvard Kennedy School, Cambridge, Mass., 28 mrt. 2021.
14 Kimberly Martin, "The Puzzle of Russian Behavior in Deir al-Zour," War on the Rocks, Washington, D.C., 5 juli 2018.
15 Sinan Hatahet, "Russia and Iran: Economic Influence in Syria," Chatham House, Londen, mrt. 2019.

Russische president Poetin (links) ontmoet Irans Ali Khamenei (midden) en president Raisi, Teheran, 19 juli 2022. Het Amerikaanse ministerie van Financiën heeft sancties opgelegd aan een netwerk waarmee Teheran via verschillende Russische bedrijven olie leverde aan Damascus.

In juni 2018, bijvoorbeeld, heeft Stroytransgaz zich verzekerd van toegang tot Syrië's fosfaatindustrie. Oorspronkelijk een dochteronderneming van het Russische staatsbedrijf Gazprom, word Stroytransgaz nu gecontroleerd door oligarch Gennady Timchenko, die een sanctie kreeg opgelegd door het Amerikaanse Ministerie van Financiën na Ruslands Krim annexatie in 2014. Of dit een bredere trend weerspiegelde om Teheran uit de de markt te werken, zoals sommige waarnemers beweerden of slechts een eenmalige Syrische voorkeur voor een Russisch bedrijf boven hun Iraanse concurrent, lijkt Moskou op lange termijn meer invloed te krijgen in Syrië via economische toegang en soft power invloeden zoals taal- en andere programma's.[16] Deze competitie heeft de Russisch-Iraanse economische samenwerking echter niet verhinderd wanneer hen dit zo uitkwam; zo legde het Amerikaanse ministerie van Financiën eind 2018 sancties op voor een netwerk waarmee Teheran via verschillende Russische bedrijven olie leverde aan Damascus.[17] Toch is het niet alleen onwaarschijnlijk dat Moskou en Teheran Syrië zullen verlaten zolang Assad hen nodig heeft, maar beide zien ook een toekomst voor zichzelf in het land en zijn meer geïnteresseerd in het compartimenteren van hun meningsverschillen dan in het botsen erover. En terwijl de Russen niet het Iraanse doel delen over een sjiitische Halve Maan - en misschien zelfs bezorgd zijn over de groeiende religieuze invloed op het secularistische regime van Damascus[18] - maar Moskou heeft er traditioneel geen moeite mee om met het sjiitische Iran samen te werken tegen extremistische soennitische groepen, ondanks het feit dat de meeste Russische moslims soennitisch zijn. Voor Assad biedt de aanwezigheid van Moskou een alternatief voor de wens van Teheran om van Syrië een cliënt-staat te maken en stelt hem in staat de een tegen de ander uit te spelen indien nodig.[19]

16 Anna Borshchevskaya, Poetins oorlog in Syrië: Russian Foreign Policy and the Price of America's Absence (Londen: I.B. Tauris, 2021), p. 163; The Washington Post, 20 mei 2021.
17 Reuters, 20 nov. 2018; nieuwsbericht, U.S. Department of Treasury, 20 nov. 2018.
18 Interview van de auteur met een Israëlische functionaris, Jeruzalem, 15 september 2022.
19 Hanin Ghaddar, "The Latest Ceasefire Will Not Change Hezbollah's Role in Syria," The Washington Institute for Near East Policy, Washington, D.C., 6 januari 2017; Baker, "Tehran's Shiification of Syria."

De Oekraïense factor

Russische militaire politie in Noord-Syrië. Na de invasie in Oekraïne hebben de Russen de militaire politiepatrouilles langs de Syrische grens opgevoerd om te voorkomen dat sjiitische milities zich zouden verschansen.

In de eerste maanden van Moskou's invasie in Oekraïne speculeerden sommige rapporten overhaast dat Russische troepen zouden worden teruggetrokken uit Syrië en ingezet in de Oekraïne om de campagne in Oekraïne te ondersteunen, met de suggestie dat de IRGC en Hezbollah de vrijgekomen Russische bases dan zouden overnemen.[20] In feite vond er geen noemenswaardige terugtrekking van Russische troepen plaats: alleen een tactische herschikking van enkele eenheden van de Groep Wagner en mogelijk enkele eenheden van de militaire politie. De agressiviteit van Moskou in Syrië leek na de invasie in Oekraïne alleen maar toe te nemen, zoals onder meer blijkt uit de gemelde aanvallen op de door de VS geleide coalitie en de door de VS gesteunde rebellen[21]. En terwijl sommige S-300 raketbatterijen werden teruggetrokken uit het noordwesten van Syrië, is het onwaarschijnlijk dat de verplaatsing aanzienlijke operationele gevolgen zal hebben, aangezien Moskou tot dusver de veel betere S-400 missiles in Syria heeft staan.[22]
Politiek gezien hield Moskou vast aan het reeds lang bestaande beleid ten aanzien van de Syrische crisis. In Juni 2022 benadrukte Poetin's speciale gezant voor Syrië, Alexander Lavrentiev, dat een Syrische "regeling" voor Moskou een prioriteit bleef en dat zijn belangstelling voor het land onverminderd was gebleven.[23] De maand daarop heeft Moskou inderdaad aanzienlijke concessies voor zichzelf bedongen en het Assad-regime in ruil voor deze instemming om zijn veto niet uit te spreken over Resolutie 2642 van de VN-Veiligheidsraad, die voorzag in een verlenging met zes maanden van de grensoverschrijdende humanitaire hulp aan delen van Syrië die niet gecontroleerd worden door het regime (in plaats van de oorspronkelijke verlenging met 1 jaar).[24]
Tijdens een ontmoeting op 5 augustus 2022 met de Turkse president Recep Tayyip Erdoğan in de vakantiestad Sochi probeerde Poetin zijn gast ervan te overtuigen opnieuw rechtstreekse contacten met Assad aan te knopen. Hoewel Erdoğan dat voorbarig vond, gaf hij geleidelijk aan toe. Eind november kondigde hij aan dat normalisatie met Syrië zou kunnen volgen op de dooi van de Turks-Egyptische betrekkingen, die in gang was gezet na Erdogans ontmoeting met de Egyptenaar Abdel Fattah Sisi tijdens de openingsceremonie van het WK voetbal in 2022, hun eerste ontmoeting sinds 2013. [25] Eerder die maand heeft de Russische mister van buitenlandse zaken Sergey Lavrov Amman bezocht, waarin hij met zijn Jordaanse gastheren de mogelijkheden besprak om het conflict te beëindigen en Syrië weer op te nemen in de Arabische Liga. Volgens berichten van de inlichtingendiensten had Moskou voorafgaand aan het bezoek stappen ondernomen om Amman gerust te stellen dat de oorlog in Oekraïne geen gevaarlijk vacuüm zou creëren in het zuiden van Syrië.

20 The Times of Israel, 8 mei 2022; The Independent (Londen), 12 mei 2022.
21 The Wall Street Journal, 17 juni 2022; Newsweek, 19 juli 2022.
22 The Drive: The WarZone (Calif.), 27 aug. 2022. 23 Kommersant (Moskou), 16 juni
24 Anna Borshchevskaya, Louis Dugit-Gros, en Andrew J. Tabler, "Time to Develop a Plan B for Syria Aid," The Washington Institute for Near East Policy, Washington, D.C., 14 juli 2022.
25 TASS News Agency (Moskou), 12 dec. 2022.

Om dat te bereiken zijn de patrouilles van de militaire politie langs de Syrische kant van de grens toegenomen om te voorkomen dat sjiitische milities zich in het gebied verschansen.[26] Het is geen verrassing dat Assad de inval in Oekraïne steunde, net zoals hij acht jaar eerder de annexatie van de Krim had goedgekeurd. Assad behoorde tot de weinige regeringen die Moskou steunden tegen de bijna unanieme veroordeling van de invasie door de Algemene Vergadering van de VN in maart en oktober 2022. De Syriërs erkenden ook de onafhankelijkheid van de geannexeerde regio's Donetsk en Luhansk, en Assad belde Poetin na de invasie om hem te feliciteren met wat hij omschreef als "een correctie van de geschiedenis en het evenwicht herstellen in de wereld dat [Rusland] na de ontbinding van de Sovjet-Unie heeft verloren. Assad vertelde Poetin..."

...dat [de] Westerse landen verantwoordelijk dragen voor chaos en bloedvergieten ... nu deze landen hun smerige methoden gebruiken om terroristen in Syrië en de nazi's in Oekraïne en in verschillende delen van de wereld ...Rusland verdedigt niet alleen zichzelf, maar het verdedigt de wereld en de beginselen van rechtvaardigheid en menselijkheid.[27]

Ter ondersteuning van deze visie organiseerde het Assad-regime verschillende pro-Rusland bijeenkomsten in Lat-Akia, Tartus en Damascus, waar de deelnemers hun stem lieten horen en hun steun uit spraken voor Rusland en de door de VS geleide media campagne aanvielen [die] gericht is op het belasteren van het imago van Rusland dat met zijn militaire operatie burgers wil beschermen en zijn veiligheid en stabiliteit wil bewaren en stabiliteit.[28] Teheran van hun kant rolde de rode loper uit voor Poetin in juli 2022, dagen na de reis van de Amerikaanse president Joe Biden naar het Midden-Oosten voor ontmoetingen met Israëlische en Arabische leiders. Het was de eerste reis van de Russische president buiten de voormalige Sovjet-Unie sinds de invasie, en het benadrukte het belang dat hij hechtte aan het verbeteren van de banden met de Islamitische Republiek. Tijdens het bezoek ontmoette Poetin president Ebrahim Raisi en opperste leider Aya- tollah Ali Khamenei, die de Russische invasie publiekelijk steunde en Poetin vertelde dat "als u niet zelf het initiatief had genomen, een andere partij het initiatief zou hebben genomen en de oorlog zou hebben veroorzaakt."[29]

26 The Syrian Observer (Istanbul), Nov. 2, 2022; Borshchevskaya et al, “Plan B for Syria Aid”; Reuters, Nov. 3, 2022.
27 SANA (Damascus), Feb. 25, 2022; Euronews TV (Lyon), Mar. 6, 2014; Reuters, July 29, 2022.
28 SANA, Mar. 28, 2022.
29 CBS News, July 20, 2022.

Conclusie

Zowel Moskou als Teheran zien hun aanwezigheid in Syrië om verschillende redenen als een middel om bredere doelen te bereiken. Gezien het belang van Damascus voor de verwezenlijking van de hegemonische ambities van de ayatollahs, wegen de voordelen van hun Syrische betrokkenheid zwaarder dan het hoge prijskaartje. Voor Moskou was de algemene balans van de Syrische onderneming complexer. Hoewel het de consolidatie van Ruslands militaire aanwezigheid in het oostelijk Middellandse-Zeegebied mogelijk maakt, de betrekkingen met Syrië zijn nooit een doel geweest in of op zichzelf voor het Kremlin, maar eerder een middel om de door de VS geleide wereldorde terug te dringen, zoals met de invasie in Oekraïne.

Het is zelfs aannemelijk dat de Syrische interventie heeft bijgedragen tot die laatste invasie. Ten eerste beschouwde Moskou Syrië als een oefenterrein voor toekomstige operaties, en haar militaire verankering in de oostelijke Middellandse Zee heeft daarmee zijn positie in de Zwarte Zee versterkt. Ten tweede, en dat is misschien wel het belangrijkste, heeft het westerse falen om Poetin de prijs te laten betalen voor een derde succesvolle militaire interventie in minder dan tien jaar (na Georgië in 2008 en de Krim in 2014) hem gesterkt in zijn overtuiging dat het Westen hem in Oekraïne niet in de weg zou staan. De terugtrekking van de VS uit Afghanistan in augustus 2021 heeft deze opvatting alleen maar versterkt.
Als de Syrische burgeroorlog heeft geleid tot de versteviging van de Russisch-Iraanse strategische banden, ondanks incidentele tactische meningsverschillen en coördinatieproblemen, dan heeft de oorlog in Oekraïne deze relatie naar een geheel nieuw niveau getild. Nu Moskou wanhopig op zoek is naar de militaire steun van Teheran om het mislukte Oekraïense avontuur nieuw leven in te blazen, is het Kremlin bereid het islamitische regime, volgens John Kirby, woordvoerder van de Nationale Veiligheidsraad, "een ongekend niveau van militaire en technische steun te bieden dat hun relatie verandert in een volwaardig defensiepartnerschap."[30] Afgezien van het feit dat de Iraniërs zich in Syrië verder kunnen verschansen, zal deze gedenkwaardige ontwikkeling zeker verstrekkende strategische gevolgen hebben, te beginnen met een versnelling van Teherans hardnekkige zoektocht naar kernwapens. Maar de bredere kwestie is dat de jarenlange de-prioritering van Syrië door de VS en de recente stilzwijgende instemming van het Assad-regime staat deze dictator toe, die wordt beschuldigd van de meest gruwelijke oorlogsmisdaden, samen met zijn de twee schurkenstaten, als overwinnaars uit de decennialange Syrische burgeroorlog te kunnen komen. Dit zou de Amerikaanse tegenstanders, die al in de war zijn door de onbeperkte verlenging van de oorlog in Oekraïne, er wel eens van kunnen overtuigen dat de voordelen van het uitdagen van Washington op de lange termijn zwaarder wegen dan de nadelen.
Hoewel Washington niet veel kan doen om de binnenlandse Syrische situatie te beïnvloeden, zou het niettemin sancties kunnen opleggen aan Iraanse entiteiten die olie leveren aan het Assad-regime en de pogingen van Hezbollah om Iraanse energie in Libanon in te voeren tegengaan, een regeling waarbij energie door Syrië wordt geleid en mogelijk ten goede komt aan het Assad-regime. Ondertussen moet het Westen alternatieven zoeken voor het Russische veto in de Veiligheidsraad als het gaat om humanitaire hulp aan Syrië, niet alleen uit humanitaire overwegingen maar ook vanwege een maas in de wet die Assad via energieprojecten meer macht zou kunnen geven.[31]
Wat Moskou betreft, moet het Westen de kosten van zijn Oekraïense invasie op meerdere fronten verhogen om ervoor te zorgen dat Kiev de oorlog wint, wat op zijn beurt gevolgen zal hebben voor de strategische positie van Moskou in Syrië en zijn partnerschap met Teheran.

Anna Borshchevskaya is senior medewerker in het Diane and Guilford Glazer Foundation Program on Great Power Competition and the Middle East aan het Washington Institute for near East Policy en auteur van (I.B.Putin's War in Syria:Russian Foreign Policy and thePrice of America's AbsenceTauris, 2021)

30. Associated Press, 9 december 2022.
31. Katherine Bauer et al, "Power to the People? Scrutinizing the U.S.-Arab Effort to Supply Energy to Lebanon via Syria," The Washington Institute for Near East Policy, Washington, D.C., 27 dec. 2021; Borshchevskaya et al, "Plan B for Syria Aid."

MIDDLE EAST QUARTERLY Spring 2023 Borshchevskaya: Russia, Iran, Syria

Bron: The Treacherous Triangle of Syria, Iran, and Russia :: Middle East Quarterly