www.wimjongman.nl
Het slachtoffer de schuld geven: Theo van Gogh, Charlie Hebdo, en het einde van de vrije meningsuiting
Terwijl moslimextremisten de kelen doorsnijden van hen die bidden, beschuldigen de NYT en anderen de Fransen van falende islamitische immigranten.
Abigail R. Esman - 5 november 2020
Terwijl ik dit schrijf, op 2 november 2020, is het 16 jaar geleden dat de Nederlands-Marokkaanse jihadist Mohammed Bouyeri, gekleed in een djellaba en met een mes, een machete en een pistool, filmmaker Theo van Gogh doodschoot en neerstak in de zonovergoten straten van Amsterdam.
Minder dan een jaar later ontving Flemming Rose, een redacteur bij de Deense Jyllands-Posten, doodsbedreigingen van moslimradicalen in zijn eigen land, terwijl moslims wereldwijd om een boycot op Deense producten vroegen, de Deense ambassade in Damascus in brand staken, en er over de hele wereld opstanden waren.
En dan in 2015, nadat het Franse satirische tijdschrift Charlie Hebdo opnieuw een selectie van dezelfde cartoons afbeeldde, overviel een groep moslimterroristen haar kantoor in Parijs, waarbij 12 illustratoren en redacteuren werden gedood, en nog eens 11 werden verwond.
De reden: Van Gogh, De Jyllands Posten, en Charlie Hebdo hadden allemaal naar verluidt de Islam beledigd, en bespot – en onteerd zelfs – de profeet Mohammed. Ze verdienden het om te sterven.
Daar zijn we weer.
In een schokkende omkering van zijn houding na het bloedbad van Charlie Hebdo en de moord op Theo van Gogh, begint een groot deel van het Westen zich af te vragen of de moslimbetogers geen gelijk hebben.
Het begon eind september, toen een 18-jarige Pakistaan met een mes twee mensen neerstak buiten het voormalige kantoor van Charlie Hebdo. De aanval vond plaats toen het proces voor de 2015 Charlie Hebdo medeplichtigen begon, en kort nadat Charlie Hebdo's nieuwe redacteuren de cartoons opnieuw publiceerden – een timing waarvan officials geloven dat het geen toeval was.
Het incident bracht opnieuw het lang niet opgeloste debat aan de orde in Frankrijk – en elders in het Westen – over de vrijheid van meningsuiting, godslastering en censuur, en of "godslasterlijke" spraak toelaatbaar zou moeten zijn, zelfs als de vrijheid van meningsuiting in de wet is verankerd, zoals in de Verenigde Staten. Frankrijk verbiedt, net als andere Europese landen, bepaalde vormen van uitspraken die men "haatspraak" noemt, zoals Holocaust ontkenning, waar Amerika dat niet doet.
Voor ten minste één leraar in een Parijse voorstad, was het incident een belangrijke les. Samuel Paty daagde zijn studenten uit om te debatteren over de kwestie van vrije meningsuiting, deelde een van de Mohammed-cartoons met zijn studenten, waardoor er een tumult ontstond binnen de school en onder de ouders van veel moslimstudenten. De woede verspreidde zich. Enkele dagen later sneed de 18-jarige Abdoullakh Anzorov, een Tsjetsjeense immigrant die niet eens naar school ging, Paty's keel door en onthoofdde hem, toen hij door een afgelegen straat liep.
Franse ambtenaren spraken zich onmiddellijk uit om de leraar te eren en om wat President Emmanuel Macron noemde "een poging om de Republiek neer te slaan" aan te klagen."
Roerende Woede
Maar de moslimwereld koos een andere aanpak. Turkije en Qatar bijvoorbeeld eisten dat Macron zich verontschuldigde voor zijn verdediging van de cartoons en stelden een boycot in op Franse goederen. De Franse en andere Europese moslims protesteerden niet alleen tegen Frankrijk en zijn secularisme, maar ook tegen Macron zelf – een populair doelwit onder de Europese moslims vanwege zijn invoering van wetten ter bestrijding van de radicalisering in de moslimgemeenschap, en zijn uitdagende aandrang om het land te beschermen tegen islamisme, de politieke en radicale druk van de Islam.
En het hield niet op. Op 29 oktober riep een man "Allahu Akbar" ("God is groter") en onthoofdde een vrouw tijdens het gebed in een kerk in Nice voordat hij meerdere anderen neerstak en er twee doodde. Sindsdien zijn zes mensen in hechtenis genomen in verband met de aanval – wat suggereert dat dit geen "eenzame wolf"-incident was, maar mogelijk het werk van een islamitische terreurcel.
Toch blijven moslimleiders Frankrijk de schuld geven van haar "provocatie", de manier waarop een huiselijk misbruiker zijn gekneusde en mishandelde vrouw zou kunnen zeggen: "Kijk naar wat jij me liet doen!"
En het was niet alleen de moslimwereld. In een schokkende omkering van zijn houding na het bloedbad van Charlie Hebdo en de moord op Theo van Gogh, begint een groot deel van het Westen zich af te vragen of de moslimbetogers geen gelijk hebben.
In publicaties van de New York Times en de Washington Post aan de Associated Press wordt bijvoorbeeld gesuggereerd - en soms zelfs ronduit gezegd – dat Macron misschien een te hard standpunt heeft ingenomen, en dat de constitutionele secularisme van Frankrijk te extreem is, ongeschikt voor een Frankrijk waar, aangezien de niet–moslims daar grotendeels seculier zijn, een groeiende moslimbevolking diep verbonden is met de praktijk van haar religie.
Bovendien wordt in deze artikelen beweerd dat het misschien tijd wordt dat het hele Westen zijn verplichtingen ten aanzien van vrijheid van meningsuiting en secularisme heroverweegt in een nieuw multicultureel tijdperk.
"De verharding van de Franse verdediging van de cartoons heeft het ook afgescheiden van de Verenigde Staten en andere westerse democratieën die, geconfronteerd met steeds diversere samenlevingen, voorzichtiger zijn geworden over uitspraaken die als beledigend kunnen worden beschouwd, met name voor raciale, etnische, religieuze of andere minderheden," schreef correspondent Norimitsu Onishi op 30 oktober. Het artikel, dat de bezorgdheid uitte dat de verdediging van de cartoons de Moslims "vervreemde" in Frankrijk, citeerde verder de extreemlinkse politicus Clémentine Autain: "Sommige politici gebruiken secularisatie als een manier om alle Moslims te verbannen ... Mijn zorg is dat hierdoor een aantal Moslims weer in de armen van radicalen wordt gedreven."
Anderen, zoals correspondent James McAuley van de Washington Post, beweren dat de radicalisering van Franse Moslims de schuld is van de Franse islamofobie, en de vermeende "vervreemding" die door veel binnenstedelijke Moslims wordt gevoeld. "De waarheid, "schrijft McAuley," is dat de contra-samenleving evenveel te maken heeft met Frankrijk als met de Islam."
Dit is onzin. Het is ook een klap in het gezicht van de verlichtingswaarden, van de democratie, van de principes die de Times zelf als journalistieke leider voor het overbrengen van de waarheid het meest hoog in het vaandel heeft: de vrijheid van meningsuiting, en de integrale rol van de vrije meningsuiting in de fundamenten van een beschaafde samenleving.
Want vrijheid van meningsuiting is waar het echt om gaat. Ondanks al het gepraat over de "unieke" toewijding van Frankrijk aan secularisme (een verbintenis die, het is vermeldenswaard, hartstochtelijk werd overgenomen door Mustafa Kemal Ataturk, de oprichter van de Turkse republiek), is secularisme hier niet het probleem. Waar moslimextremisten op reageren is geen kwestie van het recht om hun religie te beoefenen, of het verwijderen van religieuze symbolen uit de publieke arena.
Hun woede is gebaseerd op een diep gevoel van oneer, het geloof – legitiem of niet – dat hun profeet wordt vernederd. En vernedering, voor eer-culturen zoals die van de fundamentalistische Islam, vereist gewelddadige vergelding. Zoals ik in mijn laatste boek opmerkte, Woede: narcisme, patriarchaat en de cultuur van terrorisme: "In het Arabisch, het woord voor 'schaamte', fadiha, [impliceert] niet alleen 'schande' en 'oneer', maar 'verontwaardiging'." En woede is de strijd die het vuur van geweld en moord aanwakkert.
Obsceen Argument
Maar "oneer" mag geweld niet legitimeren. Als dat zo is, mag de ontevreden werknemer die net ontslagen is, het recht hebben om zijn voormalige baas neer te schieten, de gedumpte verloofde, het recht geven om het gezicht van zijn geliefde te verbranden met zuur. En toch, terwijl moslimextremisten de keel doorsnijden van mannen en vrouwen tijdens het gebed, hebben de Times en anderen zich bezig gehouden met de beschuldigingen dat de Fransen hun moslimbevolking niet hebben geïntegreerd – dat wil zeggen, het is niet de schuld van de aanvallers. Het is de schuld van het Franse volk. Erger nog, Frankrijk "had het verdiend", maar hun behandeling van moslims is op één of andere manier gelijk aan de behandeling van moslimextremisten.
We kennen deze verhalen. Als de jongen alleen maar stil was geweest terwijl zijn vader aan het lezen was, zou hij gespaard zijn gebleven van het slaan met een riem. Als de jonge vrouw had ingestemd met haar huwelijkskandidaat, zou hij haar nooit verminkt hebben. Als Theo Van Gogh zich niet had uitgesproken tegen het misbruik van moslimvrouwen, zou hij nu nog in leven zijn.
Het is een argument dat bijna obsceen is. Zoals Brendan O'Neill zo scherpzinnig opmerkte in zijn toespraak: "Dit is net zo moreel gedegenereerd als het zou zijn om te zeggen dat de moslims die in Christchurch werden afgeslacht door de racistische terrorist Brenton Tarrant het aan zichzelf te wijten hadden door naar de moskee te gaan – weten ze niet dat dit beledigend is voor blanke-nationalistische extremisten?" Ook zou dit argument zeggen dat het de schuld was van de 69 kinderen van liberale Noren omdat hun ouders door niet racistisch te zijn op 22 juli 2011, de blanke racist Anders Breivik op het eiland Utoya hun lichamen liet bloeden.
Het accepteren van een van deze gebeurtenissen als juist, als waar, is het aannemen van de waarden en het gedrag van extremisme. En het heeft geen plaats in de beschaafde samenleving, of in een post-verlichting westerse wereld – een feit dat zelfs sommige moslim-heersers hebben bevestigd. Anwar Gargash, de minister van Buitenlandse Zaken van de VAE, heeft onlangs de kant van Macron gekozen in de botsing van de Franse president met de Turkse president Recep Tayyip Erdogan over de Mohammed-cartoons.
"Met zijn aanvallen op Frankrijk manipuleert Erdogan een religieuze kwestie voor politieke doeleinden," vertelde een moedige Gargash aan de Duitse krant Die Welt. "Je moet luisteren naar wat Macron werkelijk zei in zijn toespraak: Hij wil de gettovorming van moslims in het Westen niet, en hij heeft volkomen gelijk."
En Abu Dhabi, kroonprins Sheikh Mohammed bin Zayed al-Nahyan weigerde categorisch het gebruik van "haatspeech" als rechtvaardiging voor geweld of terrorisme, volgens Gulf News.
Dat deze mannen begrijpen wat zoveel Westerse leiders niet lijken te erkennen, is tegelijkertijd bemoedigend en verontrustend – bemoedigend om te zien dat leiders in de Arabische wereld de terroristen veroordelen, en niet de slachtoffers, maar verontrustend is dat steeds meer westerlingen niet begrijpen waarom deze reactie belangrijk is.
In een eerbetoon aan Van Gogh, geschreven na zijn moord, herinnerde de Nederlandse politicus Ayaan Hirsi Ali zich zijn woorden, zelfs toen hij geconfronteerd werd met de bedreigingen tegen hem: "Zodra dergelijke overwegingen u ervan weerhouden uw mening uit te spreken, is dat dan niet het einde van de vrije meningsuiting?"
Bevestigend. Ja, dat is het.
Abigail R. Esman is een freelance schrijver vanuit New York en Nederland. Zij is de auteur van 'Radicale State: How Jihad wint over Democracy in The West' ( Praeger, 2010). Haar volgende boek, 'Rage: narcisme, Patriarchaat, en de cultuur van terrorisme', wordt gepubliceerd door Potomac Books in oktober 2020. Volg haar bij @radicalstates.