DE BOODSCHAPPER - DEEL 21: Wat volgt er op de derde bazuin wanneer "een grote ster" uit de hemel valt?

Nu een andere belangrijke opmerking over Openbaring 8, het hoofdstuk dat de beroemde Alsem-profetie bevat. Dit is het oordeel dat gepaard gaat met het blazen van de derde bazuin, wanneer "een grote ster" uit de hemel valt, "brandend als een fakkel"[i] Het oordeel daarvoor, nadat de tweede engel zijn bazuin laat klinken, is net zo onheilspellend:

De tweede engel blies zijn bazuin, en iets als een grote berg, brandend van vuur, werd in de zee geworpen, en een derde van de zee werd bloed.

Een derde van de levende wezens in de zee stierf, en een derde van de schepen werd vernietigd. (Openbaring 8:8-9)

Het is bekend dat de sterren in de Bijbel vaak engelen vertegenwoordigen. Maar bergen, en in het bijzonder brandende bergen, staan ook voor bovennatuurlijke wezens in het oude Joodse denken.

Eerder noemden we al dat de tempel van Enlil, de oppergod van Mesopotamië voor de opkomst van Babylon en Marduk, de E-kur werd genoemd, oftewel "Berg-huis". Eén van de hoofdtitels van de god was de "Grote Berg".[ii] Derek Gilbert liet in hoofdstuk 8 van zijn boek Bad Moon Rising zien dat Enlil in de hele oude wereld werd geïdentificeerd als de godheid die de koning van de tweede generatie goden was, die het koningschap van de hemelgod erfde (of overnam) alvorens het uiteindelijk over te dragen (of te verliezen) aan een storm-god.

Zoals eerder opgemerkt, was de "Grote Berg" Enlil dezelfde entiteit die elders bekend stond als El, Dagan (Dagon aan de Filistijnen), Kronos, en Saturnus. Deze entiteit is in al zijn incarnaties verbonden met zowel de bergen als de onderwereld. In feite betekent het woord kur in het Sumerisch zowel "berg" als "onderwereld", wat betekent dat het "Berghuis" van Enlil de dubbele betekenis van "Onderwereldhuis" draagt.

Elders geloofden de Amorieten van West Mesopotamië dat het alter ego van Enlil, El, op de berg Hermon woonde. De Hurriaanse incarnatie, Kumarbi, creëerde een gigantisch stenen monster, Ullikummi (in wezen een gevoelige berg), om de strijd aan te binden met de stormgod, Teshub. Een van Dagans bijnamen langs de Eufraat in Syrië, waar hij werd aanbeden als de oppergod, was bēl pagrê - "heer van het lijk", of "heer van het begrafenisoffer"[iii] En u bent waarschijnlijk bekend met het verhaal van de opstand van Zeus/Jupiter en de Olympiërs tegen de Titanen, geleid door Kronos/Saturnus, en de laatste gevangenschap in Tartarus na het verlies van de oorlog.

Het verband tussen Enlil/El/Dagan/Kronos en de afgrond is één van de redenen dat we de Titanen van de Griekse mythologie, wiens koning Kronos was, verbinden met de "zonen van God" van Genesis 6 en de Wachters van het Boek van 1Henoch. Petrus beschreef specifiek de straf van de engelen die zondigden, verwijzend naar de gebeurtenis van Genesis 6, als tartaróo - letterlijk, "neerduwen naar Tartarus."[iv] Het is belangrijk om op te merken dat tartaróo slechts één keer in de Bijbel wordt gebruikt, en dat het niet uitwisselbaar is met Hades (de hel). Tartarus - de afgrond - was een aparte plaats, "zo ver onder de Hades als de hemel boven de aarde is"[v].

Petrus wist dit. De Joden in Judea stonden op dat moment al drie en een halve eeuw onder Grieks en Romeins toezicht en stonden onder invloed van hun religie. In de Septuagint, het Griekse Oude Testament dat meer dan tweehonderd jaar voor de geboorte van Jezus door Joodse schriftgeleerden werd vertaald, is ruimschoots bewezen dat de religieuze Joden het verband tussen de Titanen, de Wachters en de Nephilim goed begrepen.[vi] En bovendien schreef Petrus onder invloed van de Heilige Geest.

Al deze Griekse verhalen over de monsterlijke Titanen van weleer en de brandende bergen van de Openbaring kunnen hun oorsprong vinden in oudere verhalen die bewaard zijn gebleven in het Boek van Henoch. Tijdens zijn reizen met de aartsengel Uriel als zijn gids, wordt aan Henoch getoond dat er "vuurpijlers afdalen", waarvan hem wordt verteld dat het "engelen zijn die zich met de vrouwen vermengen"[vii]: Vanaf daar:

Ik reisde naar waar het chaotisch was. En daar zag ik een vreselijk iets; ik zag noch de hemel boven, noch de stevig gegrondveste aarde, maar een chaotische en vreselijke plaats. En daar zag ik zeven van de sterren van de hemel, gebonden en erin gegooid, als grote bergen, en brandend in vuur. Toen zei ik: "Om welke reden zijn ze gebonden en om welke reden zijn ze hier geworpen?" Toen zei Uriel tegen mij, een van de heilige engelen die bij mij was, en hij was hun leider, en hij zei tegen mij: "Henoch, waarom vraagt u, en waarom bent u begerig over de waarheid? Dit zijn de sterren van de hemel die het bevel van de Heer hebben overtreden; ze zijn hier gebonden tot tienduizend jaren zijn vervuld - de tijd van hun zonden"[viii] (1Henoch 21:1-5; nadruk toegevoegd).

In de passage hierboven verwijzen de zeven "sterren van de hemel" naar engelen, zoals ze dat ook vaak doen in het Oude Testament. En net als de opperste Sumerische god Enlil worden ze ook wel beschreven als "grote bergen". Andere verzen die verwijzen naar engelen als brandende bergen staan in Henoch 1; 18:13 en 24:1.

Gezien ons moderne begrip van het concept van de hel en de straf, kan het ons vergeven worden als we denken dat dit branden deel uitmaakt van hun straf. Niet noodzakelijkerwijs. De engelen die in 1Henoch overtraden waren gebonden, en dat lijkt de belangrijkste last van hun straf te zijn. De bergen staan in vuur en vlam omdat dat hun aard is.

Het stamwoord achter "serafijnen", saraf, is afgeleid van een Hebreeuws werkwoord dat "branden" betekent.[ix] Vandaar dat "serafijnen" ruwweg vertaald kan worden als "brandenden." En dat verduidelijkt een deel van de Schrift uit Ezechiël:

Sommige Bijbelgeleerden speculeren dat deze verzen het bewijs zijn van de vernietiging van een planeet die ooit in de baan van de rotsen was die tussen Mars en Jupiter in de asteroïdengordel zweefden, misschien tijdens een engelachtige opstand voor de schepping van Adam. Sta ons toe om een andere verklaring voor te stellen.

De serafijnen van Jesaja 6 dienen als beschermers van de troon van God, zoals de "beschermer-cherubijn" van Ezechiël 28 (en de cherubijnen beschreven in Ezechiël hoofdstuk 1 en 10). De cherubijnen en serafijnen zijn dus misschien wel hetzelfde type engel. In feite schreef Ezechiël dat de cherubijnen in zijn visioen "schitterden als gepolijst brons" (of "messing"), en "hun verschijning was als brandende kolen van vuur, als de verschijning van fakkels die zich heen en weer bewogen tussen de levende wezens. En het vuur was helder, en uit het vuur kwam de bliksem."[x]

Het is veilig om te zeggen dat "brandenden" een eerlijke beschrijving is van deze entiteiten.

We weten uit Mesopotamische teksten dat de titel "Grote Berg" verwijst naar één van de meest prominente goden van de oude wereld, Enlil. Beide termen - "brandend" en "berg" - werden gebruikt om engelen in Henoch te beschrijven. En wat zijn brandende bergen anders dan "stenen van vuur", de uitdrukking die in Ezechiël 28 wordt gebruikt?

Dit suggereert een alternatieve interpretatie van de bazuinoordelen van Openbaring 8: Misschien zijn wat profetieën van natuurrampen lijken te zijn - vernietigend weer, sterren en brandende bergen die uit de hemel vallen, de zon en de maan die aan de hemel verduisterd zijn - eigenlijk de gevolgen van engelen die naar de aarde worden gestuurd om Gods oordeel over een onbekeerlijke wereld ten uitvoer te brengen.

In feite suggereren we dat alle zeven bazuinoordelen betrekking hebben op zowel asteroïden als op de begeleidende bovennatuurlijke wezens. We zullen ze kort samenvatten:

De eerste bazuin (Openbaring 8:7). Hagel en vuur volgen op de klank van de eerste bazuin, echo van de plaag tegen Egypte, beschreven in Exodus 9:22-25. Wat Mozes zou hebben geweten; en dus nemen we aan dat Johannes zich hier ook van bewust zou zijn geweest, is dat "hagel" en "vuur" in de oude wereld bekende godheden waren die door de psalmist Asaf specifiek als engelachtige wezens worden beschreven:

"Hagel" was Barad, een god die bekend is van de Noord-Syrische stad Ebla maar liefst duizend jaar voor de Exodus, wiens namen ruwweg vertaald worden als "(grote) Chill."[xi] Het Hebreeuwse woord vertaald als "blisemflisen" is nog interessanter: reshephim is afgeleid van de naam van een bekende godheid uit het Nabije Oosten, Resheph, die een lange en prominente carrière heeft gehad onder de heidense pantheons.

KIJK! DE GROTE RESET, DE KOMST VAN DE "BOODSCHAPPER", EN WAT ZICH SNEL ZAL ONTVOUWEN VANAF 2025...

Resheph was een plaag-god die in het westen van Mesopotamië, de Levant en Egypte werd aanbeden, tenminste al in het midden van het derde millennium voor Christus. Hij werd afgeschilderd als een boogschutter die met zijn pijlen ziekten kon verspreiden, wat de incidentele verbanden tussen Resheph en de bliksem in het Oude Testament kan verklaren.[xii] (Of dit zou een andere expressie kunnen zijn voor engelen die verschijnen als "brandende engelen"). Het gebruik van de meervoudsvorm van zijn naam suggereert dat reshephim een klasse van bovennatuurlijke wezens was, misschien een soort van krijger-engel. Dit concept was blijkbaar bekend bij de heidense buren van het oude Israël; in Sidon, een stad aan de Fenicische kust, vermeldt een inscriptie uit de vijfde eeuw voor Christus dat een hele wijk van de stad "land van de Reshephs" werd genoemd.[xiii] Het lijkt er dus op dat de reshephim samen met Barad werden uitgezonden als een "gezelschap van vernietigende engelen", die de bliksem en hagel aanwakkerde om Gods oordeel over Egypte uit te voeren. En het zal weer gebeuren op een wereldwijde schaal als de eerste bazuin klinkt.

De tweede bazuin (Openbaring 8:8-9). Een "grote berg, brandend als vuur" wordt in de zee geworpen en vernietigde een derde van de schepen en een derde van het leven in de zee. Zoals je uit het bovenstaande zou kunnen opmaken, kan dit een verwijzing zijn naar een krachtige engel die verbonden is met een meteoriet of een asteroïde. Meer bewijs voor deze theorie komt uit een visioen dat aan de profeet Zacharia is gegeven:

Daarop antwoordde Hij en zei tegen mij: Dit is het woord van de HEERE tot Zerubbabel: Niet door kracht en niet door geweld, maar door Mijn Geest, zegt de HEERE van de legermachten. Wie bent u, grote berg? Voor de ogen van Zerubbabel zult u een vlakte worden. Hij zal de sluitsteen aandragen onder luid geroep: Genade, genade zij hem! (Zacharia 4:6-7; cursivering toegevoegd)

Zacharia's visioen vond plaats rond 520 voor Christus.[xiv] Op dat moment in de geschiedenis was de "Grote Berg" Enlil door Marduk in het Mesopotamische pantheon verduisterd vanwege het ontstaan van het Babylonische koninkrijk van Nebukadnezar. Maar Enlil was al minstens tweeduizend jaar koning van de goden en werd tot in de christelijke jaartelling door de Romeinen en Feniciërs als Saturnus en Baäl-Hammon aanbeden. (Merk op dat het grote winterfeest in Rome Saturnalia was, niet Jupiteralia, ook al was Jupiter koning van het Romeinse pantheon).

In tegenstelling tot veel bijbelcommentaren die Zacharia's visie interpreteren als een symbool van het overwinnen van grote obstakels, geloven we dat het een boodschap was die gericht was op een oude entiteit die de opstand van de Wachters op de berg Hermon leidde.

Nu is de brandende berg van het tweede bazuingeschal waarschijnlijk niet dezelfde entiteit. Petrus en Judas schreven dat de opstandige engelen van Genesis 6 geketend zijn in de duisternis tot het oordeel.[xv] Zacharia's visioen voegt eenvoudigweg gewicht toe aan het getuigenis van Henoch, die de engelen zag als "brandende bergen" in de onderwereld, en de verwijzingen naar de "stenen van vuur" op de berg van God, Eden, in Ezechiël 28.

Wie het ook is, de brandende berg van Openbaring 8:8-9 is verbonden met een vernietigende engel van grote kracht, en hij zal ongekende verwoesting brengen aan hen die zich op de zee en in de zee bevinden.

De derde bazuin (Openbaring 8:10-11). Er hoeft hier niet veel over gezegd te worden, want Alsem is het brandpunt van onze studie. Het volstaat om te zeggen dat, terwijl de "grote ster" genaamd Alsem een fysiek object uit de ruimte kan zijn, het bewijs net zo sterk is dat dit een andere bovennatuurlijke entiteit is die belast is met het uitvoeren van Gods oordeel - misschien wel door het manipuleren van de asteroïde die de baan van de aarde snijdt op 13 april 2029.

Een andere ster uit de hemel komt aan als de vijfde bazuin klinkt, en die ster is ontegenzeggelijk een engel. Alsem kan er ook een zijn.

De vierde bazuin (Openbaring 8:12). Een derde van de zon, de maan en de sterren wordt "verstikt", of "getroffen", zodat "een derde van hun licht kan worden verduisterd". Van alle zeven bazuinoordelen is deze het minst duidelijk verbonden met het engelenrijk. Toch is er Schriftuurlijk bewijs om het idee te ondersteunen.

Wees ervoor op uw hoede dat u uw ogen niet opslaat naar de hemel, en de zon, de maan en de sterren ziet, heel het leger aan de hemel, en u laat verleiden om u voor hen neer te buigen en hen te dienen. De HEERE, uw God, heeft hen aan al de volken onder de hele hemel toebedeeld,

maar ú heeft de HEERE genomen en uit de ijzeroven, uit Egypte geleid, om voor Hem tot een erfvolk te zijn, zoals het op deze dag is. (Deuteronomium 4:19-20)

De zon, de maan en de sterren worden al duizenden jaren aanbeden als godheden. Het was gebruikelijk bij de heidense buren van Israël. God waarschuwde de Israëlieten om niet in dat bedrog te vervallen. In onze moderne wereld zouden wij kunnen veronderstellen dat de waarschuwing van de God er was omdat die lichten in de hemel denkbeeldige goden waren, maar het bericht van de God aan Mozes was de entiteiten te vermijden die als zon, maan, en sterren worden aanbeden omdat zij aan de naties als hun goden waren toegewezen.

Bovendien, als de entiteiten die zich als de goden van de zon, maan en sterren vermommen denkbeeldig waren, wat maken we dan van deze profetie van Jesaja?

Het is moeilijk voor te stellen hoe de zon, de maan en de sterren letterlijk "verward" en "beschaamd" zouden kunnen zijn, en als "gevangenen in een kuil" veel minder gestraft zouden kunnen worden. Nee, deze profetie gaat over de entiteiten die de aanbidding inspireerden en accepteerden door zich aan de oude wereld voor te doen als de goden van de zon, de maan en de sterren. Vergeet niet dat Satan in Openbaring 12:4 een derde van de "sterren van de hemel" met zich meebrengt als hij naar de aarde afdaalt. De Bijbelgeleerden zijn het in het algemeen over eens dat deze sterren engelen zijn. Als zij niet hetzelfde derde zijn dat in Openbaring 8:12 wordt voorspeld, en dan ondersteunen de verzen op zijn minst het idee dat het vierde bazuinvisioen van Johannes over het geestenrijk ging en niet over een astronomische ramp.

De vijfde bazuin (Openbaring 9:1-11). Dit is een van de meer intrigerende delen van het Boek Openbaring. "Een uit de hemel gevallen ster" ontsluit de afgrond en laat een horde sprinkhaanachtige wezens los die vijf maanden krijgen om degenen die niet door God verzegeld zijn te kwellen. Waarom vijf maanden? Het is geen toeval; het staat voor de honderdvijftig dagen (vijf dertigdaagse maanden op de maankalender) dat Noach en zijn familie aan boord van de ark waren voordat hij tot rust kwam in de bergen van Ararat.[xvi]

Dit bevestigt volgens ons dat de angstaanjagende sprinkhanen die uit de afgrond zwermen geen symbolen zijn die door de mens gemaakte objecten voorstellen, zoals moderne aanvalshelikopters, maar bovennatuurlijke wezens - in het bijzonder de Wachters van Genesis 6 (d.w.z. de Titanen van de Griekse mythe), die machteloos stonden om hun kinderen, de reusachtige Nephilim, te redden, zoals ze werden vernietigd tijdens de vijf maanden dat de zondvloed de aarde bedekte. De vijf maanden die de Wachters zijn toegewezen om de mensheid te kwellen tijdens de eindtijd is een beetje wraak op de kinderen van de mensen - maar alleen hen zonder het zegel van God op hun voorhoofd.

Een diepgaande studie van dit gedeelte valt buiten het bestek van dit hoofdstuk en dit boek, maar we kunnen veilig zeggen dat de ster die uit de hemel valt, de sprinkhanen, en Abaddon/Apollyon, de koning over die in de afgrond, bovennatuurlijke wezens zijn.

De zesde bazuin (Openbaring 9:13-21). Na het blazen op zijn bazuin wordt de zesde engel bevolen om de vier engelen in de Eufraat te bevrijden, die op hun beurt een leger van tweehonderd miljoen mensen zullen leiden dat een derde van de mensheid doodt. Nogmaals, een diepe studie van dit gedeelte valt buiten het bestek van dit boek; dus of de ruiters van de profetie nu een letterlijk cavalerie is, Johannes' beste poging om moderne wapens te beschrijven, of engelachtige krijgers is hier niet van belang. Het punt is dat deze bazuin, net als de vorige vijf, bovennatuurlijke wezens oproept om Gods wil uit te voeren.

De zevende bazuin (Openbaring 11:15). Deze brengt een reeks gebeurtenissen op gang die uitmondt in de komst van de Antichrist, het Beest dat in Openbaring 13:1 uit de zee tevoorschijn komt. Terwijl christelijke theologen al bijna tweeduizend jaar speculeren over de identiteit van dit personage, zijn we nog steeds op zoek naar een mogelijke kandidaat. Velen in de kerk van de eerste eeuw geloofden dat hij Nero was, niet alleen omdat hij een kwaadaardige heerser was geweest die de kerk had vervolgd, maar ook vanwege een populair gerucht dat de keizer niet daadwerkelijk was gestorven in 68 na Christus. Volgens de legende van Nero Redivivus had de te schande gemaakte heerser zijn dood in scène gezet en was hij naar het oosten gevlucht naar de vijand van Rome, Parthië, vanwaar hij een machtig leger zou leiden om zijn troon terug te winnen. Hoe vreemd het vandaag ook klinkt, dit geloof bleef bestaan tot in de vijfde eeuw![xvii]

De focus op een menselijke kandidaat mist het punt. Johannes' beschrijving van een zevenkoppig monster dat uit de zee tevoorschijn komt en dat vaak de afgrond en/of chaos in de Bijbel voorstelt, is een symbool dat bijna elke religieuze persoon in de oude wereld zou hebben gekend, ongeacht zijn of haar geloof. Verhalen over monsters of draken uit de zee, sommige met zeven koppen, waren gebruikelijk in het oude Nabije Oosten, en ze zijn al gedocumenteerd in het midden van het derde millennium voor Christus. (En we moeten opmerken, Apophis was een van de chaos monsters van de oude wereld.) Een grondige studie van dit onderwerp valt ook hier weer buiten het bestek van dit hoofdstuk en boek, maar het illustreert wel dat alle zeven bazuin-oordelen verbonden zijn met bovennatuurlijke spelers.

Voor het onderscheiden van de toekomst is inzicht in het verleden nodig. Studies naar de eindtijdprofetie leggen ons moderne wereldbeeld vaak op de teksten die tussen tweeduizend en drieduizend jaar geleden zijn geschreven, wat interpretaties oplevert die betekenisloos zouden zijn geweest voor degenen die in de tijd van de profeten leefden.

De timing van de komst van de asteroïde Apophis maakt het een sterke kandidaat om de Alsem-profetie te vervullen. 13 april 2029 valt samen met de datum op de Hebreeuwse kalender die de dag van de vernietiging van Jericho markeert, de eerste verovering van de Israëlieten toen zij het Beloofde Land binnenkwamen. Drie en een half jaar eerder, 13 oktober 2025, is Tishri 21, de laatste dag van het jaarlijkse Loofhuttenfeest, de viering van Gods overwinning op de opstandige goden van de naties. Een paar dagen eerder, 17 Tishri, is de verjaardag van de val van Babylon, die een voorbode is van de vernietiging van Mysterie Babylon, de eindtijdkerk van de Antichrist, tijdens de periode van zeven jaar die gewoonlijk de Grote Verdrukking wordt genoemd.

Veel van de profetieën in de Openbaring, in het bijzonder de zeven bazuin-oordelen, omvatten de actieve deelname van bovennatuurlijke wezens, duivels, demonen, en dingen die niet gemakkelijk passen in de categorieën die we in de kerk hebben geleerd. Maar het bewijs is er, en deze dingen waren goed bekend bij de profeten en de apostelen. Het is dus mogelijk dat de tweede en derde bazuin - de "brandende berg", en de grote ster "die als een fakkel brandt" en die vernietiging brengt in de wateren van de wereld - wordt uitgevoerd door machtige engelen die meereizen met of de rampen zijn die uit de lucht zullen vallen.

Hebben we gelijk dat de asteroïde van Openbaring 8 de aarde in 2029 zal treffen? Zal een pre-Verdrukking-Opname 3,5 jaar eerder plaatsvinden, tijdens het profetische Loofhuttenfeest? Of een paar dagen eerder, tijdens het profetische Bazuinenfeest (het plaatsen van de Kerk bij het huwelijksmaal van het Lam in de hemel voor het echte bazuinfeest dat zich rond het "Huis" van God verzamelt, zoals in het Oude Testament werd uitgebeeld)? De tijd zal het leren. Als er niets anders is, is onze afspraak met Apophis een dringende herinnering dat wij, de Kerk, bezig moeten zijn met het vervullen van het bevel van onze Heer om alle volken tot discipelen te maken. De tijd dringt.

[ii] Stone, Adam, “Enlil/Ellil (god).” Ancient Mesopotamian Gods and Goddesses (ORACC and the UK Higher Education Academy, 2016), http://oracc.museum.upenn.edu/amgg/listofdeities/enlil/, retrieved 7/6/20.

[iii] Brian B. Schmidt, Israel’s Beneficent Dead: Ancestor Cult and Necromancy in Ancient Israelite Religion and Tradition (Winona Lake, IN: Eisenbrauns, 1996) 36.

[v] Homer, The Iliad with an English Translation by A.T. Murray, Ph.D. in two volumes (Cambridge, MA: Harvard University Press; London: William Heinemann, Ltd., 1924). http://data.perseus.org/citations/urn:cts:greekLit:tlg0012.tlg001.perseus-eng1:8.1-8.40, retrieved 7/8/20.

[vii] George W. E. Nickelsburg, 1 Enoch: The Hermeneia Translation (Minneapolis: Fortress, 2012) 39.

[ix] Strong’s Hebrew Concordance H8313, https://www.blueletterbible.org/lang/lexicon/lexicon.cfm?strongs=H8313&t=KJV, retrieved 7/7/20.

[xi] Xella, Paolo, “Barad.” In K. van der Toorn, B. Becking, & P. W. van der Horst (Eds.), Dictionary of Deities and Demons in the Bible 2nd extensively rev. ed. (Leiden; Boston; Köln; Grand Rapids, MI; Cambridge: Brill; Eerdmans, 1999) 160.

[xii] Xella, Paolo, “Resheph.” In K. van der Toorn, B. Becking, & P. W. van der Horst (Eds.), Dictionary of deities and demons in the Bible 2nd extensively rev. ed. (Leiden; Boston; Köln; Grand Rapids, MI; Cambridge: Brill; Eerdmans, 1999) 701.

[xiv] Zechariah 1:1 dates the vision to “the eighth month, in the second year of Darius,” who ruled Persia 522–486 BC.

[xvii] Augustine of Hippo, City of God XX.19.3, https://www.ccel.org/ccel/schaff/npnf102.iv.XX.19.html#iv.XX.19-p6, retrieved 7/9/20.

	Babylonië	Syrië	Hettieten Hurrians	Canaan	Grieken Rome
Generatie 1 Hemel-god	Anu	Anu	Anu	Ilib	Ouranos Caelus
Generatie 2 Graan(?)god	Enlil	Dagan	Kumarbi	El	Kronos Saturnus
Generatie 3 Storm-god	Marduk	Hadad (Baäl)	Tarhunt Teshub	Hadad (Baäl)	Zeus Jupiter