Vrede met de Arabische staten en met de Palestijnen moet worden losgekoppeld

Door Prof. Hillel Frisch - 13 maart 2019

BESA Center Perspectives Papier nr. 1.111, 13 maart 2019

Samenvatting: De ambtenaren en afgezanten van de VS hengelen met het aas van het vooruitzicht van vrede voor Israël met de Arabische staten, om het aan te moedigen om pijnlijke concessies in de Palestijnse kwestie te doen. Het zou een ernstige strategische fout van Israël zijn om voor deze openingszet te vallen. Zoals de Oslo-akkoorden bewezen, wordt er geen vrede gesloten op het gazon van het Witte Huis, maar in Ramallah, Jeruzalem en Gaza.

President Donald Trump, Premier Benjamin Netanyahu en talrijke Amerikaanse ambtenaren hebben allemaal gewaarschuwd dat van beide kanten van de aanstaande "overeenkomst van de eeuw" zal worden gevraagd om pijnlijke concessies te doen.

Om de weerstand tegen die concessies aan de Israëlische kant te verminderen, bieden de ambtenaren en gezanten van de V.S. zoals Jared Kushner en Jason Greenblatt, Israël als een aas het vooruitzicht op vrede met de Arabische staten aan. Dit idee heeft talrijke verdedigers onder Israëlische politici, denktanks, en academici die hierbij het Arabische Vredesplan van 2002 als basis voor zulk een oplossing aanhalen.

Het koppelen van de Palestijnse kwestie aan vrede met Arabische staten zou echter een ernstige strategische fout zijn voor Israël. Simpel gezegd, de beloningen van het sluiten van vrede buiten de twee Arabische staten waarmee Israël al een vredesverdrag heeft - Egypte en Jordanië - zijn te schamel om een koppeling met de complexe en belangrijke Palestijnse kwestie te rechtvaardigen.

Dit geldt ongeacht of men het het gevaar van een binationale staat beschouwt als een dodelijk gevaar voor Israël (de positie die een groot deel van Israëls centrum en centrum links bepaalt), of de annexatie van grote delen van de Westelijke Jordaanoever als de beste optie van Israël (de positie van een groot deel van rechts).

Waarom is het vooruitzicht op vrede met andere Arabische staten een onvoldoende lokkertje? Vooral vanwege de radicale terugloop van macht en invloed van die staten in de afgelopen veertig jaar - een proces dat de laatste jaren in een stroomversnelling lijkt te zijn gekomen.

De logica die ten grondslag ligt aan het denken van Trump, is het idee dat de Arabische staten voldoende invloed zouden hebben op de Palestijnen om ervoor te zorgen dat elke overeenkomst die zij accepteren in de toekomst niet gekenmerkt zal worden door terugwinnende drijfveren - bijvoorbeeld gericht op de Arabische burgers van Israël - in hun zoektocht om Israël verder te verdelen in het voordeel van de Palestijnen.

Dit uitgangspunt is onjuist, zoals de geschiedenis duidelijk aantoont. Beschouw het Arabische plan zelf. Het plan is opgesteld door de Saoediërs, ongetwijfeld de Arabische staat met de meeste financiële slagkracht. Het werd meer dan 16 jaar geleden gepubliceerd. Toch heeft het sindsdien geen enkele invloed gehad op de Israëlisch-Palestijnse of Israëlisch-Arabische betrekkingen.

Het plan was irrelevant voor de voortzetting van de zogenaamde "al-Aqsa Intifada", die op de Westelijke Jordaanoever alleen door militaire assertiviteit werd verslagen. Het gebrek aan assertiviteit in Gaza leidde tot drie grote confrontaties tussen Israël en Hamas.

Evenmin heeft de wil achter het plan de inter-Palestijnse tweedeling tussen een door Hamas gedomineerde Gazastrook en de Palestijnse Autoriteit van Abbas op de Westelijke Jordaanoever verhinderd, wat het tot stand brengen van vrede heeft bemoeilijkt, zo niet onmogelijk gemaakt.

De Arabische staten hadden zeker geen invloed op de andere oorlog tussen Israël en een Arabische tegenstander Hezbollah, een volmacht van Iran. Hoewel sommige van die staten te kennen gaven dat ze aan de kant van de Israëli's stonden, hadden hun intenties geen effect in termen van intensivering van de oorlog (die staten als Saoedi-Arabië zouden kunnen hebben gewenst in de hoop een Iraanse volmacht resoluut te verslaan) of om er een einde aan te maken.

Het gebrek aan slagkracht van de Arabische staten ten opzichte van de Palestijnen is niet de enige reden voor twijfel. Hun onvermogen om collectief op te treden moet ook in overweging worden genomen. In de 74 jaar sinds het ontstaan van de Arabische Liga is er te weinig gebeurd om te suggereren dat de Arabische staten zich effectief zullen verenigen in de kwestie van de Israëlisch-Palestijnse vredestichting.

Het enige voorbeeld van een bijna eendracht was in 1973, en het ging om het voeren van oorlog met Israël, niet om het sluiten van vrede - zoals het tijdelijke isolement van Egypte na de ondertekening van een vredesakkoord met Israël in 1979 bewijst. Eenheid heerst ook in de verbale strijdlust die deze staten in de VN en in andere internationale fora tegenover Israël tot uitdrukking brengen.

Er is alle reden om aan te nemen dat de Arabische verdeeldheid zowel de Israëlisch-Palestijnse als de inter-Palestijnse spanningen zal blijven voeden, zelfs als het vredesverdrag wordt ondertekend. Drie Arabische staten zijn voor de hand liggende kandidaten om de rol van verstoorder te spelen - Syrië, als volmachtdrager van Iran; Libanon, dat op het punt staat er voor altijd één te worden; en Irak, waarvan de VS nog probeert te voorkomen dat het in de Iraanse baan glijdt. Iran en zijn gevolmachtigden zullen een sterk gevestigd belang hebben bij het ondermijnen van de overeenkomst.

Dicht op hun hielen zitten Qatar en Turkije - de laatste geen Arabische staat, maar een politieke speler met invloed in de Arabische wereld.

Zelfs de betrekkingen tussen Israël meer bevriende Arabische staten kunnen de spanningen in de Israëlisch-Palestijnse betrekkingen, zoals in het verleden, verergeren. Er is geen garantie dat Egypte, Jordanië en Saoedi-Arabië het eens zullen zijn over veel aspecten van de Israëlisch-Palestijnse vrede.

Al deze spanningen zullen maar al te gemakkelijk worden opgevangen in een lokale setting die wordt gekenmerkt door de harde en snelle scheiding tussen een door Hamas/Moslim Broederschap gedomineerde Gazastrook en een nationalistische PA.

Wees gerust dat Hamas, onmiddellijk na de ondertekening van het akkoord op het gazon van het Witte Huis, raketten, brandballonnen en duizenden demonstranten en terroristen bij de grens zal lanceren om zijn aanspraken op heel Palestina te doen gelden. Zij zullen teruggaan naar het draaiboek van meer dan 25 jaar geleden, toen Hamas en de Islamitische Jihad hun terroristen voor acties stuurden na de ondertekening van de Beginselverklaring.

Die vergelijking bewijst in feite hoe zwak het lokaas van de Arabische regionale steun is. De Palestijnse verstoorders hebben op het hoogtepunt van de Amerikaanse hegemonie hun destructieve prestaties geleverd. Het was al snel na het uiteenvallen van de Sovjet-Unie en de Amerikaanse militaire overwinning met het verslaan van Irak - een blitzkrieg op gelijke voet met de Duitse aanval op Polen en de overwinning van Israël in de Zesdaagse Oorlog - wat nog fris in het geheugen ligt.

Vandaag de dag kondigt Trump - net als zijn voorganger Obama - een Amerikaanse terugtrekking uit het Midden-Oosten af. Onder dergelijke omstandigheden zullen lokale verstoorders gesteund worden door hun regionale sponsor Iran, die zeker bereid zal zijn om dezelfde rol te spelen als ruim een kwart eeuw geleden.

Zoals professor Benny Miller opmerkte, worden er geen koude oorlogen en koude vrede's tot stand gebracht met de hulp van internationale mogendheden. Warme vrede en warme oorlog wordt uitsluitend door de lokale bevolking gemaakt.

Eén ding is zeker: er zal geen vrede komen op het grasveld van het Witte Huis, maar in Ramallah, Jeruzalem en Gaza. Al het andere is wishful thinking.

Prof. Hillel Frisch is hoogleraar politieke en Midden-Oostenstudies aan de Bar-Ilan Universiteit en senior onderzoeker aan het Begin-Sadat Centrum voor Strategische Studies.

Bron: Peace with the Arab States and the Palestinians Must be Delinked