Wat is er anders aan een Amerikaanse handelsruzie met Turkije?

Soms kunnen de gevolgen zwaarder wegen dan de intentie. De impasse van Turkije ten opzichte van de VS kan in de kern een simpele strijd om tarieven zijn. Maar zoals onze colomnist van 'Patterns' verklaart, zou zijn politieke neerslag veel breder kunnen zijn. - Clayton

Door Ned Temko - 21 augustus 2018

Niet alle handelsoorlogen zijn gelijk. De laatste die de krantenkoppen haalde - is die tussen de Verenigde Staten en hun collega NAVO-lid Turkije - en zou wel eens een van de meest consequente kunnen blijken te zijn.

Zuiver economisch gezien is het eenvoudig: een strijd die de VS niet het minste vooruitzicht op verlies heeft. Maar de politieke context is complexer, de politieke golven zijn belangrijker en de politieke effecten op langere termijn zijn onvoorspelbaar en potentieel risicovol.

Turkije behoorde tot de tientallen landen waaraan president Tromp in maart hogere staal- en aluminiumtarieven oplegde. Maar hij ging deze maand een stap verder door deze voor Turkije te verdubbelen, vanwege het nalaten van President Tayyip Erdogan om een Amerikaanse evangelische voorganger vrij te laten die volgens wat President Trump en Washington zeggen, werd gearresteerd op ongegronde beschuldiging van anti-regeringsactiviteit.

De verplichting aan Turkije brengt geen grote verstoring voor Amerikaanse bedrijven met zich mee. En zelfs voor deze nieuwe tarieven ingingen bevond de Turkse economie zich al in een crisis, waarmee het werd opgezadeld door een inflatie met dubbele cijfers, een devaluerende munt en een enorme buitenlandse schuld.

Maar zoals zo vaak het geval is op het internationale toneel waar instellingen, allianties en veronderstellingen zijn veranderd, zal het economische gevolg van het geschil waarschijnlijk minder belangrijk blijken te zijn dan het politieke.

In geopolitiek opzicht is Turkije van belang. Europa en Azië grenzen aan elkaar en het heeft het op één na grootste leger van de NAVO, na de VS. De Turken zijn niet alleen centrale spelers in het buurland Syrië, waar hun strijdkrachten ook het gebied over de grens controleren, maar ook in de strategie van de Europese Unie om een herhaling van de enorme instroom van vluchtelingen uit het Midden-Oosten zoals van enkele jaren geleden te voorkomen.

Tijdens de Koude Oorlog was Turkije een spil van de westerse alliantie: een moslimmeerderheid die na de val van het Ottomaanse Rijk een seculiere republiek werd onder de oprichter ervan, Mustafa Kemal Atatürk. In de decennia die volgden, ontstond een soort breekbaar democratisch evenwicht, onderbroken door periodieke interventies van het leger, dat zichzelf zag als hoeder van stabiliteit in het secularisme van Atatürk en de nauwe banden met het Westen.

De heer Erdogan, die sinds 2003 aan de macht is, heeft Turkije hervormd. Hoewel hij politiek geworteld was in een verboden islamistische partij, heeft hij minder als islamist geregeerd dan met een populistisch nationalistisch brandmerk. Sinds een mislukte militaire staatsgreep in juli 2016 en zijn overwicht naar het presidentschap heeft hij de macht steeds meer in eigen handen genomen, het leger gezuiverd, duizenden vermeende vijanden en journalisten gearresteerd en de controle over alle teugels van de economie overgenomen. Een van de factoren die hebben bijgedragen aan de financiële crisis in Turkije was zijn verzet - dat werd gedeeld door zijn schoonzoon, die hij verantwoordelijk heeft gemaakt voor de economie - tegen een bijna algemeen aanvaarde begrotingsrespons op de stijgende inflatie: een stijging van de rentevoet.

Maar net zoals de economische problemen van Turkije dateren van voor deze tarieven, zijn de politieke betrekkingen van Turkije met de VS en andere westerse landen al enige tijd aan het afbrokkelen. In Noord-Syrië probeert Turkije de door de Amerikanen opgeleide en bewapende Koerdische strijdkrachten eruit te zetten, die onontbeerlijk zijn voor de bestrijding van ISIS. Erdogan ziet hen als bondgenoten van de PKK, de steunpilaar van de Koerdische opstand in Turkije sinds de jaren tachtig. Hij heeft daarbij eind vorig jaar Washington en andere NAVO-bondgenoten boos gemaakt door een overeenkomst van 2,5 miljard dollar te ondertekenen om een raketverdediging van Rusland te kopen.

De meest waarschijnlijke weg naar deëscalatie van het laatste conflict tussen de VS en Turkije zou een gezichtsbesparende formule zijn waarbij Turkije de vastgehouden Amerikaanse voorganger, Andrew Brunson, naar huis stuurt. Maar daar lijkt nog niets van te komen. Vorige week vrijdag maakte Tromp in een toespraak het idee belachelijk dat Brunson een eerlijk proces zou krijgen en zei dat Washington zijn voortdurende detentie niet zou laten "liggen".

Erdogan legt de schuld van de economische crisis bij de westerse regeringen, bankiers en financiële instellingen. "We kennen je shenanigans, en we zullen je uitdagen," vertelde hij het congres van zijn partij in dit weekend.

De open vraag is of en hoe hij die dreiging het hoofd zal bieden. Economisch gezien zijn zijn mogelijkheden beperkt. Een belofte van $15 miljard van Qatar vorige week deed de daling van de munt van Turkije slechts kort stabiliseren. Maar hoewel de neiging tot nauwere banden met Rusland en Iran - beide met een sleutelrol in Syrië - verleidelijk kan zijn als reactie, kan geen van beide landen hem de financiële steun bieden die nodig is om de enorme schuldenlast van Turkije het hoofd te bieden.

Het beste vooruitzicht zouden praktische maatregelen ter plaatse zijn. Een punt van zorg voor Europa is de overeenkomst die in 2016 is bereikt en op grond waarvan ongeveer 3 miljoen Syrische vluchtelingen nu, met financiële steun van de EU, in Turkije verblijven - een antwoord op de aankomst van ongeveer 1 miljoen vluchtelingen via Griekenland en andere Europese landen in 2015. Erdogan heeft eerder gedreigd de overeenkomst te torpederen en de toegang van de vluchtelingen tot Europa te heropenen: een politieke en logistieke nachtmerrie voor de leiders van Europa.

Voor de NAVO is een mogelijke kwestie de voortdurende toegang tot de luchtmachtbasis İncirlik in Zuid-Turkije, een belangrijke strategische troef tijdens de Koude Oorlog die geallieerde vliegtuigen zijn blijven gebruiken voor operaties in het Midden-Oosten, waaronder de strijd tegen ISIS. Voor de ongeveer 2000 Amerikaanse militairen die nog steeds in Syrië zijn, zou er nog een extra vraagteken kunnen worden geplaatst bij de delicate coördinatieregelingen die tot nu toe een grootschalige Turkse campagne om de Amerikaanse Koerdische bondgenoten uit het land te verdrijven, in de weg hebben gestaan.

Dat moet allemaal nog worden bepaald. Maar mocht het tariefgeschil de spanningen tussen de VS en Turkije verder aanwakkeren, dan lijkt één ding in ieder geval zeker. Het zou een extra uitdaging zijn om een stabiele regeling te vinden voor de toekomst van Syrië, vooral gezien de wens van Trump om Amerikaanse troepen naar Syrië terug te brengen.

Bron: The Christian Science Monitor Daily for August 20, 2018. Onder de knop 'deep read'.