In Herzliya trekt Netanyahu een lange neus naar de Palestijnen en de wereld

De kern van een onsamenhangende politieke oproep van de PM was geen spijt te tonen over de internationale frustratie over de vastgelopen vredesinspanningen

Slechts vijf minuten van premier Benjamin Netanyahu's kronkelende toespraak op de Herzliya conferentie van dinsdagavond, was duidelijk dat hij bedoelde dat het genegeerd moest worden - ten minste, dat wil zeggen, door Israëls primetime televisienieuws, voor wie de conferentieorganisatoren het evenement hadden gepland.

De stijl waarin hij dit afleverde – bewust glimlachend naar het publiek, sprekend over zaken met India's minister-president en de CEO van Google, terwijl hij schijnbaar willekeurig schakelde tussen Hebreeuws en Engels, de vrijemarktkapitalisme prees zonder een duidelijk punt te noemen, zelfs herinnerde hij op een punt aan zijn eigen hervormingen van het Israëlische valuta-besturing in het midden van de jaren negentig – was allemaal zo zonder karakter en zo moeilijk te volgen, dat het moeilijk is om te ontsnappen aan de conclusie dat hij niet wilde dat het gevolgd zou worden door het lokale publiek.

Dit is immers, Benjamin Netanyahu — berekenend, doordacht, trots op zijn tactische dapperheid.

En zo ja, het werkte. De toespraak werd grotendeels genegeerd door de Israëli's en de media, en nauwelijks genoemd door het avondnieuws. "Er is niets nieuw in deze toespraak," verklaarde de ene Israëlische politieke verslaggever na de andere. Luisteren naar de toespraak was "als gedwongen kijken naar een oom die zijn vakantiefoto's laat zien," stemde een buitenlandse correspondent mee in.

En toch, diep ingesloten binnen de toespraak, nauw gekoppeld aan de informele, zelfs minachtende stijl, lag iets van een nieuw bericht, of ten minste een signaal van een veranderende politieke gevoeligheid.

Ga je gang en boycot ons, ga je gang met sancties, zei Netanyahu. Onze bezorgdheid over de veiligheid is voor ons enorm veel belangrijker, gebaseerd op echte en bittere ervaringen

Netanyahu was niet onwetend over de context van zijn toespraak: het groeiende bewustzijn onder de Israëlische leiders dat het democratische Westen zijn geduld met hen aan het verliezen is, en het geloof al verloren heeft in zijn Palestijnse beleid. En hij nam de tijd om deze bezorgdheid heel subtiel belachelijk te maken.

"We willen niet een éénstaatoplossing. Ik wil geen éénstaatoplossing. Ik wil me blijven inzetten voor een oplossing van twee staten voor twee volkeren," kondigde Netanyahu na ongeveer 35 minuten aan in de toespraak, wat aanleiding gaf tot de allereerste keer een applaus van een publiek bestaande uit Israëlische ambtenaren, diplomaten en pers.

En dan, op schimpende toon, vroeg hij: "Dat is het enige waar u voor klapt?"

Het was een moment van onbegrijpelijke lichtzinnigheid. De uitspraak van de minister-president van steun voor een tweestatenoplossing kreeg applaus, juist omdat zovelen in de ruimte daar vragen over hadden. En zijn spot over hun applaus bespotte niet hun timing, maar de zaak zelf.

Netanyahu ging vervolgens over naar het uitleggen van zijn voorwaarden voor die tweestatenoplossing.

"De oplossing, zoals ik het zie, is een gedemilitariseerde Palestijnse staat die de Joodse staat erkent. Dit zijn geen voorwaarden voor het beginnen van de besprekingen. Ik stel geen voorwaarden. Maar dat zijn de fundamenten voor een duurzame vrede tussen ons en de Palestijnen, ervan uitgaande dat de regio niet zal worden weggeveegd door de grotere krachten (van de radicale islam)."

Erkenning en demilitarisering, ging hij verder, zou er voor zorgen dat "wat er is gebeurd in Gaza, niet opnieuw gebeurt, wat er is gebeurd in Libanon, niet weer zal gebeuren. Dit zijn de niet – help me" – en zo wendde hij zich tot het publiek, op zoek naar een vertaling voor het Hebreeuwse woord gachamot – "grillen, dit zijn niet voorwendsels, excuses, of argumenten. Dit is echt."

"Hoe voorkom je dat er tunnels wordt gegraven van Kalkilya naar Kfar Saba?" vroeg hij. "Er zijn verscheidene duizenden tunnels onder de grens tussen Gaza en Egypte. Dat is 17 kilometer met verscheidene duizenden tunnels. Wie zal uiteindelijk garanderen dat deze tunnels niet gegraven worden, wie zal naar Kalkilya gaan en dat stoppen? Wie zal de smokkel van wapens voorkomen?"

"In Gaza," voegde hij eraan toe, "is het echte probleem niet meer het smokkelen, maar de inheemse productie van wapens.

Plotseling in het overschakelen naar Hebreeuws, legde hij uit dat de wapenproductie "in Gaza kan gebeuren, omdat we er niet zijn. Maar het gebeurt dus niet in Ramallah. Het gebeurt niet in Ramallah, omdat, wanneer dat nodig is... - we zullen erg blij zijn als de Palestijnse Autoriteit het doet, want wij juichen elke samenwerking over veiligheid toe. Maar aan het einde zit de echte ruggengraat van de verdediging in Israëls defensieve bekwaamheden. En dus is de kwestie van de ontwapening van Judea en Samaria is niet iets gerings. Het is niet alleen maar af te wegen om de grens te verzegelen. We leerden die les op de harde manier (in Gaza). We moeten zorgen voor een voortdurend veilig regime, dat oplossingen biedt voor dergelijke problemen, ervan uitgaande dat de regio stabiel blijft. Dit zijn geen verontschuldigingen, dit is echt zo."

"En om te voldoen aan deze Israëlische behoeften," ging hij verder, "moet men onderhandelingen hebben."

Het was alles oud nieuws, honderd keer afgeleverd ervóór.

Maar dit was slechts de opbouw. Het was toen, na het maken van zijn punt voor demilitarisering en erkenning, dat Netanyahu opschoof naar de echte boodschap. Zijn boodschap was niet gericht naar de Israëli's, maar naar de buitenlanders in de zaal, naar de Europese regeringen en de Obama regeringsambtenaren (voor wie hij zelfs schertsend, herinnerde aan zijn toespraak in maart in het Congres), die zijn oprechtheid naar vrede betwisten, en misschien wel het belangrijkste van allemaal: naar de Palestijnse leiders.

"Dus ik vraag opnieuw aan de president [Mahmoud] Abbas om terug te keren naar de onderhandelingen, zonder voorafgaande voorwaarden," zo begon hij. "Maar ik weet ook dat hij," grinnikte Netanyahu, "weinig reden heeft om te praten. Waarover moet hij praten? Hij kan het krijgen zonder te praten. Hij kan het krijgen door een internationale gemeenschap die Israël de schuld geeft voor het niet houden van gesprekken. Met andere woorden, Palestijnen lopen weg van de tafel. Ze liepen weg van premier [Ehud] Barak, van premier [Ehud] Olmert, daarvóór van premier [Ariel] Sharon, en zij liepen weg van mij. Toen John Kerry een kader voor onderhandelingen voorstelde, een kader voor onenigheid in godsnaam, daarvoor liepen ze ook weg.

Elke poging voor het opleggen van vrede 'werkt niet, hoe dan ook,' zei hij losjes, en met die laatste zin verklaarde hij abrupt, alsof er niets zo duidelijk kon zijn.

"Maar de Palestijnen hebben een handige truc uit hun mouwen geschud. Ze weigeren te onderhandelen en vragen vervolgens om internationale druk, sancties, boycots tegen Israël door niet te onderhandelen. Het is een perfecte catch-22 methode."

Bedoelde hij een catch-22 betekenen voor Israël? Nee, hij verduidelijkt dit snel.

"Er zijn mensen die proberen om voorwaarden op te leggen aan Israël in de Veiligheidsraad, omdat er geen gesprekken zijn. En sommigen van hen doen alsof de gevaren waarvoor we staan, helemaal geen echte gevaren zijn," zei Netanyahu.

En toen begon zijn genadeslag: "Ik denk dat dit het is wat de vrede weg drijft. Het idee van een opleggen van vrede van buitenaf werkt niet, hoe dan ook, maar wat het garandeert is, één: wij zullen het weerstaan, twee: de Palestijnen zullen niet naar de tafel komen. Want als ze beginnen met termen die onaanvaardbaar zijn voor elke Israëlische regering en daarmee druk kunnen zetten op hun eisen, en zelfs meer, waarom zouden ze moeten komen om te onderhandelen?"

Daar is het. Netanyahu's boodschap lag niet in de jarenlange klacht over het gebrek aan internationale druk op de Palestijnen, maar gewoon: in zijn verzet.

Elke poging tot het opleggen van vrede "werkt niet, hoe dan ook," zei hij losjes, en met het laatste verklaarde hij abrupt, alsof er niets zo duidelijk was. Ondertussen garanderen de eenzijdige Palestijnse bewegingen, en alle tamtam die de internationale druk met zich meebrengt, simpel dat wij het zullen weerstaan."

Eén ding kan in ieder geval gezegd worden van Netanyahu's uitdagendheid: hij heeft een punt.

Op een zuiver tactische niveau, gezien het feit dat veel Israëli's geloven dat een terugtrekking van de Westelijke Jordaanoever uiterst gevaarlijk is, en dat alles zeker zal leiden tot een Gaza-achtige implosie in het gebied, is er gewoon geen zinvolle manier voor de wereld om Israël naar hun hand te dwingen.

Het hele uitgangspunt dat ten grondslag ligt aan de inspanningen voor "exacte kosten" voor 47 jaar bezetting, in de hoop van een beëindiging, is dat de voordelen die Israël heeft van de voortdurende controle van de Westelijke Jordaanoever voornamelijk economische zijn (bijvoorbeeld de controle van water op het grondgebied), of de uitdrukking van een politieke ideologie. Inderdaad, de strategie van Israël berust op de veronderstelling dat deze voordelen klein genoeg zijn, zodat het mogelijk is de kosten voor Israël te verhogen naar een punt waarop het niet meer waard is om zich vast te klampen aan het grondgebied.

Op het meest elementaire niveau is dit de veronderstelling die ten grondslag ligt aan zowel de strategie van aanhoudende geweld van Hamas, en de veel meer goedaardige inspanningen van de Europese diplomaten die uit verlegenheid Israël willen verwijderen uit de democratische naties aangezien ze de voortzetting van het Palestijnse beleid willen.

Maar desondanks geloven Israëli's - de strategie veroorzaakt uiteindelijk kosten, die hoger worden dan het voordeel, zoals Israëli's het waarnemen – dat het belangrijkste voordeel van een voortdurend bezit van de Westelijke Jordaanoever is, dat het hierdoor de veiligheid van hun kinderen verzekert, door ervoor te zorgen dat Hamas niet de controle krijgt over een gebied dat 20 keer groter is dan Gaza (een cijfer dat Netanyahu citeerde in zijn toespraak) en dat grenst aan de grote bevolkingscentra. Dan is het moeilijk voor te stellen welke kosten de wereld kan opleggen, zodat het de moeite waard is om dat risico te nemen.

De toespraak van Herzliya bevatte een aanbod van Israëls grootste politieke tacticus, met zijn onflatteuze beoordeling van de strategische onderbouwing van de nieuwe golf van inspanningen voor druk op Israël. Netanyahu's houding, zijn luchthartig minachting voor de gevoelens van zijn publiek, en de kronkelende retoriek die belette dat het bericht ook te direct overkwam, het maakte allemaal deel uit van de boodschap.

En dit is het: ga je gang en boycot ons, ga je gang en sanctioneer ons. Onze bezorgdheid over de veiligheid is reëel, op basis van bittere ervaringen, en voor ons enorm veel belangrijker dan de kosten die u ons denkbaar kunt opleggen. Het onder druk zetten van Israël is dan alleen een valstrik voor de Palestijnen met hun doorlopende bedrog om een uitweg te vinden uit de vredesonderhandelingen, een pad naar onafhankelijkheid, dat de staat Israëlische staat niet zal goedkeuren.

Bron: In Herzliya, Netanyahu thumbs his nose at the Palestinians – and the world | The Times of Israel