Het onrealistische Europese vredesoffensief

Door Prof. Efraim Inbar - 1 juni 2015

(BESA Center publicatie nr. 300)

Samenvatting: Europese bedoelingen kunnen prijzenswaardig zijn, maar lijken ver verwijderd van de Midden-Oosten-realiteit. Terwijl de deling van het Land van Israël tussen de Joden en de Arabieren die in dit kleine deel van de wereld wonen wenselijk lijkt, bleek de Palestijnse nationale beweging de verkeerde partner te zijn bij het uitvoeren van de deling en deze is grotendeels verantwoordelijk voor het falen van de tweestatenoplossing. Conflictbeheersing is de enige benadering die een kans heeft om het lijden aan beide zijden te minimaliseren en om een beetje stabiliteit in een stormachtig Midden-Oosten te bereiken.

De Europeanen hebben besloten dat het Arabisch-Israëlisch conflict in het Heilige Land - nu al meer dan een eeuw lang - eindelijk een einde moet krijgen. De hoge vertegenwoordiger van de Europese Unie (EU) voor buitenlandse zaken Federica Mogherini kwam vorige week naar Israël om het ongeduld van de EU over te te brengen over de impasse in de Israëlisch-Palestijnse onderhandelingen. Frankrijk heeft zijn voornemen geuit om de kwestie naar de VN-Veiligheidsraad te brengen teneinde de parameters vast te leggen voor een oplossing van het conflict binnen 18 maanden.

De Europese bedoelingen kunnen prijzenswaardig zijn, maar lijken ver verwijderd van de Midden-Oosten-realiteit. Terwijl de deling van het Land van Israël tussen de Joden en de Arabieren die in dit kleine deel van de wereld wonen wenselijk lijkt, bleek de Palestijnse nationale beweging de verkeerde partner te zijn bij het uitvoeren van de deling en deze is grotendeels verantwoordelijk voor het falen van de tweestatenoplossing.

De Palestijnse nationale beweging lijkt niet in staat een historisch compromis te sluiten met de zionistische beweging. Het dringt nog steeds aan op de exclusieve controle over de Tempelberg, op een "recht op terugkeer voor de vluchtelingen" en op de verwijdering van alle Joodse aanwezigheid in Judea en Samaria. De media en het onderwijssysteem bestendigen het conflict door hun haatonderwijs over Joden en doen denigrerend over hun banden met het Land van Israël. Inderdaad, de kloof tussen de posities tussen Israëli's en Palestijnen is zeer groot en niet kan snel worden overbrugd. Het is volstrekt onrealistisch om in de nabije toekomst een overeenkomst te verwachten over kwesties rond de definitieve status.

Etnisch-religieuze conflicten eindigen meestal wanneer ten minste één van beiden het moe wordt en toegeeft. Maar de bittere waarheid is dat de Israëlische en Palestijnse samenleving nog steeds de energie hebben om te vechten voor wat voor hen belangrijk is. Europeanen hebben moeite om te begrijpen dat een vrede noodzakelijkerwijs niet de meest belangrijke waarde is voor Israëli's en Palestijnen.

Bovendien hebben de Palestijnen verzuimd de kansen over de opbouw van een staat te verzilveren. De meest opmerkelijke mislukking en het meest verwoestende voor die staatsopbouwpoging was het verlies van het recht over een gebruik van geweld. Dit leidde tot chaos en tot het verlies van de Gazastrook aan Hamas in 2007. Zolang Hamas een centrale rol speelt in de Palestijnse zaken is er geen echte Israëlisch-Palestijnse verzoening mogelijk. Wat er is gebeurd in de Palestijnse gebieden weerspiegelt een wijdverbreid fenomeen in de Arabische wereld – de ineenstorting van de staatsstructuren. Arabische politieke cultuur lijkt niet in staat te zijn om de staatsstructuur te ondersteunen en de identiteiten van stammen en sekten te overwinnen.

De Palestijnse Autoriteit op de Westelijke Jordaanoever verschilt niet erg veel van de Arabische politieke entiteiten, zoals Libië, Irak, Syrië of Jemen, die niet in staat zijn om effectief te regeren op hun grondgebied. De PA en haar leiderschap rekenen er in principe op dat de Israëlische bajonetten ervoor zorgen dat het door de PA geregeerde grondgebied vrij is van radicaal gewelddadige elementen die het onwettige bestuur van Mahmoud Abbas omver willen werpen. Dit is de essentie van de samenwerking op veiligheidsgebied tussen Israël en de PA. Economisch, is de PA ook afhankelijk van de interacties met Israël en Israëls samenwerking met de donorlanden.

Vooral de weigering van de Palestijnen om Israël te erkennen als een Joodse staat is een kernzaak in de geschiedenis van het Arabische-Israël conflict. Terwijl Israël in 1978 onder leiding van premier Menachem Begin de "legitieme rechten van het Palestijnse volk" erkende, hebben de Palestijnen het nog steeds niet beantwoord. De toenemende aantrekkingskracht van islamitische elementen in de Palestijnse samenleving is een fenomeen dat er als gevolg van regionale tendensen bovendien voor zorgt dat de aanvaarding van de Joodse staat steeds moeilijker wordt. De Palestijnse ontkenning van het legitieme recht van het Joodse volk op het Land van Israël versterkt alleen maar een brede Israëlische consensus dat de Palestijnen geen serieuze partner voor vredestichting zijn.

De onrust in de Arabische wereld heeft ook de Israëlische standpunten in de onderhandelingen met de Palestijnen verhard. Politieke omstandigheden kunnen plotseling veranderen in het Midden-Oosten en dat maakt verdedigbare grenzen tot een dwingende noodzaak. De Israëlische aanwezigheid langs de rivier Jordaan is een vitale beveiligingseis voor Israël. Het is jammer dat de Palestijnen zich deze wijziging nog niet hebben eigen gemaakt en hun aanspraken op de grond niet aan de realiteit afmeten. Realisme is helaas nauwelijks een onderdeel van de maximalistische Palestijnse politieke cultuur.

Dus blijft het langdurige Israëlisch-Palestijnse conflict gewoon hardnekkig bestaan. De tweestatenoplossing waaraan iedereen lippendienst bewijst, is gewoon geen realistisch resultaat onder de huidige omstandigheden.

Vorig jaar aanvaarde premier Binyamin Netanyahu met tegenzin een werkdocument afkomstig van de VS om de onderhandelingen met de Palestijnen te redden. Maar Mahmoud Abbas weigerde dit Amerikaanse document te aanvaarden en beëindigde daarmee effectief de Amerikaanse diplomatieke inspanningen. Zoals verwacht voldeed Netanyahu's nieuwste concessie-bereidheid om te onderhandelen over de grenzen van de nederzetting blokken niet aan de Palestijnse eisen. Door de jaren heen hebben de Palestijnen royale aanbiedingen en verworpen van toenmalige premiers Ehud Barak (2000) en Ehud Olmert (2008). Uiteraard kan Netanyahu het niet beter doen.

Daarom behoort een oplossing van het conflict niet tot de mogelijkheden. Het beste dat kan worden bereikt zijn tussentijdse overeenkomsten, stilzwijgend of formeel, zodat er geen sprake is van ernstige veiligheidsrisico's voor Israël. Conflictbeheersing is de enige benadering die een kans heeft om het lijden aan beide zijden te minimaliseren en een beetje stabiliteit in een stormachtig Midden-Oosten te bereiken.

Het Europese vrede offensief is een nieuwe poging van zinloze diplomatie en zal naar alle waarschijnlijkheid een nieuwe aanval van diplomatiek activisme produceren bij het nastreven van een nieuw forum voor een Israëlisch-Palestijnse gedachtewisseling, welke op dezelfde manier weer zullen mislukken. Dergelijke falen ontmoedigt nauwelijks de beroepsdiplomaten die een eervol leven leiden door te proberen vrede te brengen. Waarschijnlijk zal het Kwartet ook proberen zijn hand te leggen op vredestichting. Wij moeten hen allen veel geluk toewensen.

Efraim Inbar is professor in politieke studies aan de Bar-Ilan Universiteit, en de directeur van het Begin-Sadat Center for Strategic Studies, en medewerker aan het Midden-Oosten-Forum.

Bron: The Unrealistic European Peace Offensive | Begin-Sadat Center for Strategic Studies