Turkije en Israël: een slinkse handdruk

door Burak Bekdil | 23 december 2015

Hoe kun je de hand schudden van iemand die jou ideologisch haat en de dingen met het grootste gemak weer wil verknoeien?

Dit gebeurde niet een halve eeuw geleden. De tijdlijn hier gaat slechts over een periode van anderhalf jaar: Een Turks-Koerdische popster schreef op haar Twitter-account: "Moge God Hitler zegenen. Hij deed veel minder [dan hij zou hebben moeten doen tegen de Joden]." De burgemeester van Ankara antwoordde: "Ik applaudiseer voor u!" Honderden boze Turken wierpen met stenen en probeerden in te breken in de Israëlische diplomatieke vertegenwoordigingen in Ankara en Istanbul. De burgemeester van Ankara zei: "We zullen het consulaat van deze verachtelijke moordenaars veroveren." Hij beschuldigde de Israëlische Mossad van het Charlie Hebdo bloedbad in Parijs. Islamistische columnisten dicht bij de regering stelden het opleggen voor van een 'vermogensbelasting' op Turkse joden (die volledig burger zijn). Een gouverneur dreigde de restauratie werkzaamheden op te schorten van een synagoge. En een geloofwaardig onderzoeksgroep aan de Kadir Has Universiteit in Istanbul bevond in een peiling dat de Turken Israël zien als de topbedreiging voor Turkije.

Tegen een dergelijke achtergrond onderhandelen de Turkse en Israëlische diplomaten over een historische deal die, in theorie, de Turkse vijandigheid zal beëindigen tegenover de Joodse staat en de diplomatieke banden normaliseren tussen Ankara en Jeruzalem.

In 2010 voer een Turkse vloot onder leiding van de Mavi Marmara met honderden jihadisten en anti-Israëlische "intellectuelen" aan boord, in de richting van de kust van Gaza, met als doel de Israëlische zeeblokkade van de door Hamas gecontroleerde strook te breken. De zeeblokkade van Israël was bedoeld om te voorkomen, dat wapens zoals raketten gesmokkeld werden naar Gaza. Om de vloot te stoppen, gingen de marine commando's van de Israel Defense Forces aan boord van het schip en, tijdens de schermutselingen, werden negen mensen gedood aan boord.

Sinds het incident hebben de Turkse islamitische leiders beloofd om Israël internationaal te isoleren en hebben de diplomatieke banden met Jeruzalem verminderd. Zij hebben drie voorwaarden naar voren gebracht voordat er een normalisatie kan plaatsvinden: een Israëlische verontschuldiging, compensatie voor de families van de slachtoffers, en de verwijdering van de zeeblokkade van Gaza.

Na tussenkomst van president Barack Obama heeft de Israëlische premier Benjamin Netanyahu in 2013 zijn verontschuldigingen aangeboden voor "een fout die mogelijk zou hebben geleid tot het verlies van levens". De twee andere voorwaarden van Turkije bleven onvervuld. Maar diplomatieke teams uit Ankara en Jeruzalem werken blijkbaar aan een deal. Er zijn goede redenen waarom een akkoord wel of niet mogelijk is.

Omdat de dichtstbijzijnde Turkse verkiezingen over vier jaar vanaf nu zijn, heeft noch de Turkse president Recep Tayyip Erdogan, noch zijn minister-president, Ahmet Davutoglu, een reden om verder antisemitisme te kweken in verkiezingsbijeenkomsten met het oog op stemmen vergaren van de conservatieve massa's die diep vijandig staan tegenover Israël en de Joden. Dit zijn dagen waarop de leiders van Turkije niet hun gebruikelijke anti-Israëlische retoriek in praktijk hoeven te brengen.

Er is nog een reden verbonden met de "timing", die een deal haalbaar maakt. Na de bewering om Israël te zullen isoleren, is Turkije zelf uitgegroeid tot het meest geïsoleerde land in de regio, met name na de recente crisis met Rusland, die ontstond nadat twee Turkse F-16 gevechtsvliegtuigen een Russisch SU-24-vliegtuig hebben neergeschoten bij de Syrische grens van Turkije op 24 november.

In de regio heeft Turkije geen diplomatieke betrekkingen met Cyprus en Armenië. Het heeft de diplomatieke betrekkingen met Israël en Egypte zien afnemen. Het wordt geconfronteerd met sjiitische gedomineerde regimes in Iran en Irak. Bovenop dat alles vervloekt een boze Vladimir Poetin, president van Rusland, hen elke dag en dreigt om Turkije te straffen. Turkey koopt de helft van zijn aardgas en 10% van de olie in Rusland.

Daarom kan er een derde aansporing zijn voor een wederzijds voordelige toekomstige overeenkomst voor Turkije om aardgas te kopen van Israël. Als de twee landen een onderzeese pijpleiding bouwen, kan Turkije het mogelijke verlies van de Russische gasleveringen compenseren, te beginnen in 2019. Voor Israël zou een pijpleiding naar Turkije de best commercieel haalbare route zijn om gas te exporteren naar Turkije en andere potentiële kopers.

Een Turks-Israëlische handdruk zou ook als muziek in de oren klinken van Washington. Diepe vijandigheid en de gelegenheidsspanningen tussen de twee bondgenoten in het Midden-Oosten zijn altijd zenuwslopend voor de Amerikaanse regering.

De weg vooruit heeft ook zijn problemen. Turkije's tweede voorwaarde voor normalisering is de compensatie, die niet al te moeilijk is om te overwinnen. Maar de derde voorwaarde, dat Israël de zeeblokkade van Gaza moet verwijderen - met het risico dat wapens worden gesmokkeld in handen van Hamas (of andere terroristische groeperingen) - kan een onveilige stap voor Israël zijn.

Het zou echt beschamend zijn als een Turkije-Israël-normalisering resulteert in nieuwe wapenleveranties naar de Gaza, en raketten in het Israëlische luchtruim - met als enige tegenprestatie een tijdelijke vrede met de Turkse islamisten, die nooit hun ideologische verwantschap met Hamas hebben verborgen.

Als Netanyahu besluit om die risico's te nemen en voor een deal te gaan, moet hij ervoor zorgen dat, hoe de zeeblokkade van Gaza ook zou worden verlicht, het Israël niet bloot stelt aan het risico van nieuwe terreurdaden.

Een ander risico is het mogelijke psychologische domino-effect wat een deal zou kunnen veroorzaken. Het is zeker dat de Turkse islamisten een deal zullen portretteren als een succesverhaal - dat ze in staat waren om "Israël op de knieën te brengen". Als deze boodschap wordt doorgegeven door de systematische propaganda machine, zou het een gevaarlijk precedent geven en potentieel de Arabische islamisten aanmoedigen een assertiever beleid te overwegen in de toekomst richting Israël.

De toekomstige Turkse en Israëlische ambassadeurs zouden altijd hun zaken ingepakt moeten houden, klaar om terug te keren naar hun eigen hoofdsteden bij het eerste geschil dat zou kunnen worden veroorzaakt door Israëlische vergeldingsacties tegen Arabisch terrorisme of iets dat Erdogan laat brullen in front van de camera's als: "Onze Palestijnse broeders... Die moordende Joden... Ga terug naar je grenzen van vóór 1967 of je zult onder de gevolgen lijden! "

Netanyahu's probleem is dat hij Erdogan niet in het minst vertrouwt. Hij heeft gelijk om Erdogan niet te vertrouwen. En hoe kun je de handen schudden van een man die jou ideologisch haat en de dingen wil verknoeien met het meeste gemak?

Burak Bekdil, gevestigd in Ankara, is een Turkse columnist voor de Hürriyet Daily en een medewerker aan het Middle East Forum.

Bron: Turkey and Israel: A Rickety Handshake