Ook Turkije is verliezer in de Krim

Wie verliest er in de Krim? Als er een land aan Oekraïne toegevoegd moet worden, is het Turkije.

Fehim Taştekin | 18 maart 2014

De referendum-beslissing van de Krim om terug te keren naar de Russische kudde, nadat Turkije het had verloren aan het Russische Rijk met het Verdrag van Kucuk Kaynarcam in 1774, heeft de strategische ambities van Turkije voor de regio verstoord. Welke ambities? Niets wat te maken heeft met het geografisch herstellen van de Krim, maar om het culturele en historische erfgoed van de Krim-Tataren heersers weer tot leven te brengen.

Zelfs de begrafenis van schrijver Cengiz Dagci, die in 2011 in Londen stierf, maar die in de Krim plaatsvond, was een missie van strategisch belang voor Turkije. Het Samenwerking en Coördinatie Agentschap van Turkije (Tika) probeerde door het herstellen van de historische overblijfselen van Zincirli Madrassa en Haci Gray Inn en door de renovatie van de Kirim Tatar Nationale School de erfenis van de Islamitische Tataren meer zichtbaar te maken. In een actieplan dat de minister van Buitenlandse Zaken Ahmet Davutoglu in 2002 had voorbereid, toen hij de belangrijkste adviseur van de minister-president was, was Oekraïne een van de landen om strategische relaties mee te ontwikkelen, naast Zuid-Korea, Brazilië en Zuid-Afrika. Ankara probeerde banden te ontwikkelen met de Krim en had de toestemming van de Oekraïners. Dit beleid was niet veranderd tijdens het bewind van de omvergeworpen leider Viktor Janoekovitsj.

Territoriale integriteit : een boemerang

Sinds de ineenstorting van de Sovjet-Unie gaf Turkije de voorkeur aan een toekomst van de Krim-Tataren binnen de territoriale integriteit van de Oekraïne. Toen in 2008 de Russische leider Vladimir V. Putin verklaarde dat eenzijdige erkenning van Kosovo zonder een VN-besluit een precedent zou vormen, was het niet moeilijk om te voorspellen dat dit een Slavische belofte van wraak was. Het speelveld voor deze wraak was onvermijdelijk de historische wrijvingspunten tussen de Russen en Turken. Nadat de Verenigde Staten de erkenning van Kosovo verklaarde, was de eerste diplomaat die zijn geloofsbrieven aanbood bij de premier van Kosovo de vertegenwoordiger van Turkije. Hoe denk je dat Poetin de bezwaren van Turkije beschouwt over zijn beslissingen om de Krim over te nemen?

Beperkte mogelijkheden

Dus wat zou Turkije meer tegen de afscheiding van de Oekraïne kunnen doen dan de Amerikaanse en Europese bondgenoten? Kan Ankara beslissen over sancties, zoals de Verenigde Staten en de EU? Davutoglu, als de eerste minister van Buitenlandse Zaken, ging onmiddellijk naar Kiev nadat de crisis uitbrak, had ontmoetingen met Mustafa Abduljamil, de leider van de Nationale Beweging van de Krim-Tataren en de nieuwe Oekraïense regering. Behalve acties op de internationale platforms sprak premier Recep Tayyip Erdogan met Poetin, en Davutoglu sprak met de Russische minister van Buitenlandse Zaken, Sergej Lavrov, om de noodzaak te benadrukken een oplossing te vinden voor de crisis binnen de territoriale integriteit van het land. Maar deze inspanningen hebben de gang van zaken niet laten veranderen. Abduljamil, de voormalige voorzitter van de Nationale Vergadering van de Krim-Tataren, de maatschappelijke organisatie van de Tataren, had een ontmoeting met Erdogan in Izmir op 16 maart, en met Davutoglu in Ankara op 17 maart. Davutoglu zei dat de resultaten van het referendum niet worden aanvaard, en dat Ankara de Krim-Tataren blijft ondersteunen, en dat Turkije's standpunt is te blijven zoeken naar een diplomatieke oplossing.

Ondanks het resolute standpunt in de verklaringen is de algemene indruk deze: Turkije is niet in staat om het proces in het toetreding van de Krim tot Rusland te keren. Het is zelfs niet in staat om sancties te nemen die vergelijkbaar zijn met de maatregelen die de Verenigde Staten en de EU vaststellen. Dat is de reden waarom, zelfs als Turkije spreekt van initiatieven in de VN, de NAVO en OESC, het geen andere keus heeft dan te leven met de situatie. Een diplomatieke bron werd bevraagd door Al-Monitor: "Welke mogelijkheden heeft Turkije nog? Heeft het een routekaart?". Men antwoordde: "Wij willen een oplossing via diplomatieke middelen, maar het is niet realistisch om te spreken van een routekaart. Turkije heeft een koers aanvaard die vele andere landen hebben gekozen." Op de vraag of Turkije haar toevlucht zou kunnen nemen tot sancties, zoals de Verenigde Staten en de EU, zei de bron: "We weten niet welke sancties op dit moment op de tafel liggen. Wij kunnen niet voorspellen wat er zal gebeuren op de lange termijn. De overheid heeft nog een beoordeling te maken."

Eigenlijk is het misschien realistischer om te spreken van een reactie die is teruggebracht tot "diplomatieke activiteit", welke geen enkele afschrikkende werking heeft en de uitkomst niet zal beïnvloeden.

De Russen gaven wat Turkije wilde

Vanwege het gebrek aan opties is de focus verschoven van het blokkeren van de Russische plannen voor de Krim naar de bescherming van de Tataren van de Krim. Rusland, dat op de hoogte is van de kwestie van legitimiteit die zou kunnen ontstaan, tenzij er toestemming is van de Tataren, bood hen garanties aan ver boven de verwachting van Turkije. Poetin zei tegen Abduljamil, die was uitgenodigd naar Moskou, dat hij richtlijnen had uitgegeven voor de bescherming van de Tataren.

Bovendien is Rusland bereid een pakket aan te reiken dat de Krim-Tataren aanmoedigt terug te keren naar hun thuisland en hun deelname in het bestuur te garanderen. Prioriteit van Turkije is de terugkeer naar hun thuisland van de Krim-Tataren, die zijn verbannen naar Centraal-Azië in 1944. Davutoglu merkte op: "In de afgelopen 12 jaar zijn Tika en Turkije in beeld. We bouwden voor onze broeders honderden flatgebouwen, we kochten zelfs huizen van hen. Vandaag de dag ligt de Tataarse bevolkingspopulatie op de Krim iets boven 300.000. Dit is allemaal vanwege de steun van Turkije."

De beslissingen van het Krim-parlement waren dan ook veelbelovend. Zij besloot: "dat de Tataren die in 1944 verbannen zijn, zullen worden aangemoedigd om terug te keren. Juridische, materiële en eigendomsproblemen van de repatrianten zullen worden opgelost. Ze krijgen een aanbod van financiële steun voor vijf jaar. Daarbij zullen eerste en tweede hogere scholen in de Tataarse taal worden geopend. Historische en culturele relikwieën zullen worden hersteld. Tataarse publicaties zullen worden aangemoedigd." Dit decreet geeft ook een officiële status aan de Tataarse taal. De Nationale Vergadering van de Krim Tataren werd een wettelijke erkenning gegeven. Ze kregen een 20% vertegenwoordiging in het nationale parlement. Dit waren allemaal rechten die de Tataren niet van de Oekraïense regering konden verkrijgen. De enige angst die Turkije of de Krim kan uiten, is te zeggen "dat deze beloften slechts op papier staan". Maar de autonome praktijk van Rusland sinds het einde van het Sovjettijdperk laat zien dat, ten minste als het gaat om het behoud van de mensen, de taal en de culturen, ze daar geen slechte reputatie hebben.

Het Tsjetsjeense syndroom

Een ander scenario wat Turkije benauwt, is de mogelijkheid van een Tsjetsjeens syndroom dat zich zou kunnen ontwikkelen als reactie op het innemen van het schiereiland door Rusland. Tataren met hun historische vijandigheid naar Rusland toe zitten tussen stamper en vijzel. Er is sprake van een jihadistische dreiging na de Russische annexatie. Abduljamil, die al een toonaangevende rol speelt in de overlevingsstrijd van zijn volk sinds de 1944-deportaties, sprak van dit potentieel gevaar: "We hebben onder ons salafisten, Wahhabisten en organisaties die vochten in Syrië. Ze vertellen mij dat de vijand nu op hun land staat, en dat ze klaar zijn om de confrontatie aan te gaan. We kunnen hen die willen sterven in waardigheid niet afstoppen."

Naast de bedreigingen die uitgaan van de salafistische Takfir en Hijret organisaties, die hun bestaan al hebben laten voelen in de Krim in de afgelopen jaren, zijn er ook de mogelijkheden van het wereldwijde jihadistische netwerk dat zich nu concentreert in Syrië, om een anti- Russisch front in de Krim te openen. Tataren die naar Syrië zijn gegaan om te vechten, trokken de aandacht op 25 april 2013, toen een militante organisator met de codenaam Abu Khalid een zelfmoordaanslag uitvoerde vanuit de gelederen van de Muhajiroun en Ansar groepen. Groeiende militante islam in Oekraïne stond voor het eerst op de agenda toen zeven militanten werden aangehouden met hun wapens. Het Oekraïense ministerie van Binnenlandse Zaken zei dat de aangehouden militanten waren gekoppeld aan Takfir en Hijret en Hizb-ut Tahrir en van plan waren om Abduljamil te vermoorden.

De wens van hen die strijden tegen het door Moskou gesteunde regime in Syrië, is te willen afrekenen met Rusland in de Krim en de Tataren bang te maken, die net als Abduljamil, liever geweldloos verzet plegen. Een vertegenwoordiger van de Tataarse Krim Nationale Assemblee zei ons in een privé-gesprek: "Ja, er zijn Tataren die vechten in Syrië en ze zouden terug kunnen komen. Dan zijn we bezorgd."

De Tataren weten maar al te goed dat provocatie, zowel van de Oekraïense radicale nationalisten als van de nationalistische Russen, of een Tsjetsjeens scenario afkomstig vanuit de islamitische Tataren die een jihadistisch front willen openen, alleen een nieuwe ballingschap of genocide voor hen zal brengen.

Bron: Turkey also a loser in Crimea - Al-Monitor: the Pulse of the Middle East