ISIS: Iraans instrument voor regionale hegemonie?
Instituut voor hedendaagse zaken Gezamenlijk opgericht met de Wechsler Family Foundation
20 juni 2014
- Onmiddellijk nadat ISIS te voorschijn kwam in Syrië, zeiden bronnen in de Syrische oppositie: "We weten wie de bevelhebbers van ISIS zijn. Ze behoorden eens tot de inlichtingendienst van Assad, en nu zijn ze actief namens hem onder de naam ISIS."- Waarom zou het Sjiitische Iran een soennitisch-jihadistische organisatie zoals ISIS steunen? Iran wil er zeker van zijn dat er niet weer een sterke Irakese staat langs de westelijke grens zal komen.
- Het idee dat het Sjiitische Iran de Sunni-jihadisten zou helpen, is niet vergezocht, zelfs als het de conventionele wijsheid in westelijke hoofdsteden lijkt te trotseren.
Het is onredelijk te verwachten dat Iran ISIS zal gaan bestrijden. Als Iran het doet, zou het zich keren tegen een beweging die een nuttig surrogaat is voor Teheran's belangen.
De strijd die momenteel wordt gevoerd om de stad Deir ez-Zor in oostelijk Syrië, onthult veel over de politieke richting van de islamitische staat Irak en ash-Sham (of ISIS), dat onlangs Mosul overnam en grote stukken van Iraakse grondgebied en honderden kilometers weg naar het zuiden toe. De bezetting van Deir ez-Zor is gehandhaafd door het leger van Bashar al-Assad in het zuiden en door ISIS in het noorden en oosten. Met het Vrije Syrische leger (FSA) daartussen gevangen in het midden, wat de vraag doet rijzen of ISIS een onderlinge afstemming heeft met de Syrische regering en haar Iraanse Bondgenoten om de meer mainstream elementen van de Syrische oppositie te verslaan. 1)
Er moet aan worden herinnerd dat sinds het uitbreken van de opstand in Syrië, en de wijdverbreide implementatie van de Iraanse veiligheidsdiensten, de Iraanse inlichtingennetwerken zich volledig bewust zijn van de Syrische militaire activiteiten. Vandaag is, gezien de buitengewone afhankelijkheid van de Syrische staat van Iran, het moeilijk om te veronderstellen dat Teheran niet volledig bij is wat betreft de veiligheidspolitiek die het Assad-regime nastreeft.
De ISIS-Iraanse-Syrische As
De ISIS-verbinding met het Syrische leiderschap, en vandaar met Iran, roept serieuze vragen op. Zo werd onlangs opgemerkt dat President Assad ISIS agenten uit zijn gevangenissen had vrijgelaten en ze voor het grootste deel met rust gelaten, vrij van aanvallen door het Syrische leger. 2) Een New York Times-verslaggever schreef onlangs op haar Twitter-account dat volgens een Syrische regeringsadviseur, ISIS geen prioriteit was voor het Assad-regime. 3) Twee toonaangevende Amerikaanse analisten schreven net in de Washington Post: "de niet-jihadistische Syrische oppositie wijst erop dat ISIS een creatie is van Iran." 4)
Hoe meer tijd er verstrijkt, des te meer deze notie van een koppeling tussen ISIS, Syrië en zelfs de Iraanse inlichtingen zich eveneens heeft genesteld in de hoofden van de meest vooraanstaande Arabische analisten. Bijvoorbeeld Abdul Rahman al-Rashid, een Saoedische commentator voor Asharq Al-Awsat en ook directeur van de invloedrijke tv-zender Al-Arabiya, schreef: "ISIS is een creatie van Iraanse en Syrische inlichtingendiensten... De meeste [van haar leden] zitten in het duister [en weten niet] dat ze zijn gemanipuleerd, en sommige van de al-Qaeda-leiders wonen nog steeds in Iran. 5)
Abdel Bari Atwan, redacteur van de dagelijkse online-krant Al-Youm Al-Rai, zag ook ISIS vooraf al als een Iraans succes, 6) en om dezelfde redenen, met de bewering dat het Iran en de Verenigde Staten in staat zou stellen hun bewegingen in Irak te coördineren en misschien ook wel in Syrië.
Het Amerikaanse Ministerie van Financiën bracht een verklaring uit waarin het Iraanse ministerie van inlichtingen en beveiliging (MOIS) werd aangewezen als zijnde een voorstander van een internationale terroristische organisaties. Het Amerikaanse document, gepubliceerd op 16 februari 2012, 7) vermeldde uitdrukkelijk dat de Soenni "al-Qaeda in Irak" van geld en wapens werd voorzien door het Iraanse ministerie. Binnen 14 maanden zou al-Qaida in Irak worden omgedoopt tot ISIS (zie hieronder). Het idee dat het Sjiitische Iran de Sunni jihadisten zou helpen was dus niet vergezocht, zelfs als het de conventionele wijsheid in westelijke hoofdsteden leek te trotseren. 8)
Achtergrond
ISIS werd opgericht op 8 april 2013, toen haar dochteronderneming organisatie, Jabhat al Nusra, samengevoegd werd met de Islamitische Staat van Irak (ISI), die zelf een opvolger was van al-Qaida in Irak. 9)
Leider van de organisatie is Abu Bakr al-Baghdadi, die zichzelf als de erfgenaam van Abu Musab al-Zarqawi beschouwt en niet minder wreed is. 10) Onmiddellijk na al-Baghdadi's vrijlating uit een Amerikaanse gevangenis in 2006, niet lang voordat Zarqawi werd vermoord, hebben ze elkaar ontmoet, en in de nasleep van de moord werd al-Baghdadi gekroond tot leider van al-Qaida in Irak en noemde het "de al-Qaeda Organisatie van Mesopotamië".
Nadat de opstand tegen President Bashar Assad uitbrak in Syrië, ontstond de organisatie in Syrië onder de nieuwe naam ISIS. Waar het al snel botste met haar voormalige al-Qaeda tak die al actief was Syrië, Jabhat al-Nusra of Front van de al-Nusra onder leiding van Abu Muhammad al-Jawlani. Het hoofd van al-Qaeda, Ayman al-Zawahiri, besloot vervolgens om ISIS in te zetten in het al-Qaïda-netwerk, hoewel ideologisch er vrijwel identieke groepen overbleven.
ISIS in Irak
Wat een snel succes van ISIS in Irak mogelijk maakte, was het bondgenootschap dat werd gesmeed met krachtige groepen die eerder terughoudend waren om samen te werken met een salafistische organisatie. Deze omvatten de Bedoeïenstammen in de soennitische gebieden, de Sahwa-stammen die eerder met de Amerikanen samenwerkten, restanten van Saddam Hussein's oude leger onder leiding van zijn plaatsvervanger Izzat Ibrahim al-Douri, en de gewapende soefi, de Naqshbandis, die ook door al-Douri worden geleid.
De botsing tussen ISIS en al-Nusra leidde tot beschuldigingen dat de voormalige groep niets anders was dan een middel voor de Syrische Mukhabarat (Directoraat van de Militaire Inlichtingendienst), samen met de Iraniërs, om agenten van het Assad-regime en Iran binnen de Syrische oppositie te planten, om daarmee verwarring in haar gelederen te verspreiden en de bestrijding van Assad in een bloederige strijd te veranderen. Onmiddellijk nadat ISIS te voorschijn kwam in de Syrische arena, zeiden bronnen in de Syrische oppositie tegen deze auteur: "We kennen de bevelhebbers van ISIS. Eens behoorden ze tot de inlichtingendienst van Assad, en nu zijn zij namens hem actief onder de naam ISIS." 11)
De dagelijkse krant Al-Quds Al-Arabi heeft gemeld dat "Emir Raqqah" (de emir van ar-Raqqah, een stad in Noord-Centraal Syrië), ook bekend staat als Abu Lukman, en was gevangengezet in Syrië maar werd vrijgelaten door het Syrische regime onmiddellijk na het uitbreken van de Syrische opstand. 12) De vrijlating van gevangenen jihadi werd een patroon. In de dagen van president George W. Bush, zou Syrië al-Qaeda-agenten sturen naar Irak om de Amerikaanse troepen aan te vallen. Vervolgens bekoelden de betrekkingen en Syrië sloot opnieuw deze strijders op. Maar nadat de opstand begon, had de Syrische inlichtingendienst opnieuw een belang in hen en bevrijdde ze in volledige coördinatie met Iran - zodat zij kunnen infiltreren in de rangen van de Salafisten die nu gevechten leveren in Syrië. Zodra ze vrij waren, braken zij in de Iraakse gevangenissen in om hun kameraden te bevrijden, waardoor de basis werd gelegd voor het uitbreiden van ISIS. 13)
Schijnbaar zorgen de Sunni successen tegen de sjiieten in Irak voor woorden van aanmoediging en steun van de Saudische elementen die in de mening van Iraks sjiitische eerste minister, Nouri al-Maliki, als één van 's lands grootste vijanden zijn. Dat is niet wat er gebeurd is. Het was inderdaad vreemd te zien dat de Saoedische commentator Abdul Rahman al-Rashid beweerde dat het in feite Iran was dat profiteerde van de heldendaden van ISIS! 14) Hij legde uit dat Iran en de Verenigde Staten nu bondgenoten zijn, en Iran het zo moet wensen, nu het een kans heeft op een invasie in Irak. Rashid echter zag niet dat Iran van plan was om dit te doen.
De twijfels dat ISIS een echte soort al-Qaeda beweging is, werden in feite onmiddellijk naar voren gebracht door de "echte" Salafisme-bewegingen. Bijvoorbeeld, zei Nabil Naim, een lid van al-Qaeda die bij de beweging was vertrokken en bekend was met ISIS oprichter Abu Bakr al-Baghdadi, 15) was de laatste die het Assad regime heeft geholpen, in de dagen van president Bush, bij het overbrengen van al-Qaeda-strijders uit Libanon naar Irak. De dagelijkse krant al-Hayat publiceerde een soortgelijk verslag en beweerde dat een USB-stick, die in beslag genomen was van één van de leiders van ISIS, Abu Hajr, door het Iraakse leger tijdens de slag om Mosoel, de identiteit had geopenbaard van vele ISIS-leden die inderdaad onder hen in Syrië waren, en waren gestuurd tegen het Amerikaanse leger in Irak. 16
Een blik op de websites van ISIS laat zien dat de achterban zich helemaal niet bewust is van een Iraans werktuig te zijn. Integendeel, hun anti-sjiitische sentiment brandt fel. Hun daden van wreedheid tegen het Iraakse regering en het sjiitische leger wijst in dezelfde richting. Inderdaad beschuldigde al-Maliki rechtstreeks Saoedi-Arabië van achter de ISIS te staan. 17) Hoewel de Verenigde Staten zich haastte om hem te veroordelen voor zijn woorden. 18) Saoedi-Arabië zelf heeft haar bezorgdheid geuit over de situatie in Irak. 19)
Het was Abdul Rahman Rashid die nauwkeurig het ISIS-fenomeen gedefinieerd heeft. Hij noemde de organisatie een "mengsel van allerlei soorten Salafisten, Bedoeïenstammen, en soefi's, samen met Soenni geestelijken die zelf beweren dat ISIS terroristisch is," 20) terwijl ze het elders uitleggen dat de organisatie een Salafistische stichting is, "made in Iran". 21)
Iran's motivatie
Wat zou Iran's motivatie zijn met de ondersteuning van een soennitisch-jihadistische organisatie zoals ISIS? In Syrië heeft ISIS het westen gedwongen om te kiezen tussen het regime van Bashar al-Assad of de al-Qaida als organisatie. Gezien die keuze werd ervan uitgegaan dat het westen Assad zou steunen, evenals de Russen en de Chinezen.
De situatie in Irak is ingewikkelder, maar niettemin begrijpelijk. Gegeven de littekens die achtergelaten zijn door de Iran-Irak Oorlog (1980-1988), willen de Iraanse leiders er zeker van zijn dat er geen sterke Irakese staat langs de westelijke grens zal komen. Om die mogelijkheid te voorkomen, hebben de Iraniërs liever een Irak dat ondergeschikt zal worden, in een clientstatus of als alternatief, dat het langs sektarische lijnen in een Koerdische, soennitische en Shiitische Staat zou worden verdeeld. Vermoedelijk zou Iran de controle of toegewezen krijgen van de sjiitische sector met de sjiitische heilige steden van Najaf en Karbala. In beide gevallen zou de ISIS voor Iran fungeren als een nuttig instrument voor het bevorderen van de doelstelling van het bereiken van de regionale hegemonie.
Het idee dat het Westen gemene zaak kan maken met Iran tegen ISIS, tegen de achtergrond van de crisis in Irak, is gebaseerd op de veronderstelling dat Teheran vijandig is tegen al-Qaeda en de met haar gelieerde ondernemingen, en ISIS in het bijzonder. Er is echter voldoende bewijs, dat deze veronderstelling onjuist is. Ga terug naar het Verslag van de Commissie van 9/11, wat al vastgesteld heeft dat Iran zelfs "de doorvoer van de al-Qaeda leden vergemakkelijkt in en uit Afghanistan vóór 9/11, met inbegrip van de dan nog toekomstige kapers. Iran, volgens het verslag, wilde enig bewijs in het verleden verbergen van haar samenwerking met de Sunni terroristen in de vereniging met al-Qaeda", maar deze verbindingen bleven.
Verwachtend dat Iran zal vechten tegen ISIS en zich zal keren tegen een beweging die hen soms als een nuttig surrogaat heeft gediend. Een dergelijke alliantie tussen het Westen en Iran kan gemakkelijk breken, gezien de Midden-Oostelijke realiteit op de grond. Het geeft de westerse mogendheden een deel van de verantwoordelijkheid voor welke koers Iran uiteindelijk ook beslist om de acties om voort te zetten.
Bron: ISIS: Iran’s Instrument for Regional Hegemony?
* * *
Notities
1. Asarq Al-Awsat, “ISIS, Syrian government continue siege of Deir Ezzor,“ June 17 2014, http://www.aawsat.net/2014/06/article553333452. The Economist, Terror’s new headquarters, June 14, 2014
3. Alex Rowell, Now Media, “Blame Assad first for ISIS’ rise,” June 17 2014, http://now.mmedia.me/lb/en/commentaryanalysis/551852-blame-assad-first-for-isis-rise
4. Michael Doran and Max Boot, “The United Stated should not cooperate with Iran on Iraq,” The Washington Post, June 17, 2014, http://www.washingtonpost.com/opinions/the-united-states-should-not-cooperate-with-iran-on-iraq/2014/06/17/f3144b9c-f63e-11e3-a3a5-42be35962a52_story.html
5. http://sabq.org/olOfde
6. http://www.raialyoum.com/?p=106309
7. US Department of the Treasury, “Treasury Designates Iranian Ministry of Intellligence and Security for Human Rights Abuses and Support for Terrorism,“ http://www.treasury.gov/press-center/press-releases/Pages/tg1424.aspx
8. Jay Solomon, “US Sees Iranian, al-Qaeda Alliance,“ Wall Street Journal, July 29, 2011
9. Katherine Zimmerman, The Al-Aqeda Framework, http://www.criticalthreats.org/al-qaeda/zimmerman-al-qaeda-network-new-framework-defining-enemy-september-10-2013
10. http://www.hanein.info/vb/showthread.php?t=371538; See also Graeme Baker, Al Jazeera, “The fierce ambition of ISIL’s Baghdadi,“ http://www.aljazeera.com/news/middleeast/2014/06/fierce-ambition-isil-baghdadi-2014612142242188464.html
11. In telephone conversations.
12. http://www.alquds.co.uk/?p=156872
13. http://sabq.org/olOfde
14. http://beta.aawsat.com/home/article/118416
15. https://www.facebook.com/photo.php?v=741024749274840&set=vb.593702827340367&type=2&theater
16. http://alhayat.com/Articles/3013581/القبض-على-أبو-هاجر–يكشف-معلومات-مذهلة-عن–داعش-
17. http://www.almayadeen.net/ar/news/iraq-CMx71zTdYEGcTKNNANHqKg
18. http://beta.aawsat.com/home/article/120121
19. http://www.alquds.co.uk/?p=181779
20. http://beta.aawsat.com/home/article/117801
21. See note 5.
Pinhas Inbari is een senior correspondent Arabische zaken, die voorheen werkte voor Israël Radio en krant van Al Hamishmar, en op dit moment fungeert als een analist voor het Jerusalem Center for Public Affairs.