Laatste botsing der Titanen. Deel 2: Israël en de zonen van Seth

23 augustus 2018 - door Derek Gilbert

Deel 1 - Deel 3

De overwinningen over Og van Basan en zijn bondgenoot Sihon van Hesbon, waren de laatste twee gevechten van de Israëlieten onder Mozes. Als je het Oude Testament hebt gelezen, weet je dat Mozes niet veel langer leefde na de botsing in de koninklijke stad Edreï van Og. De Israëlieten herhaalden hun stappen langs de hoofdweg van de koning, en draaiden vervolgens westwaarts bij Hesbon naar een kamp in de vlakte van Moab, over de Jordaan heen bij Jericho. Dat gebeurde tegen het einde van het Boek Numeri, vlak voor de fascinerende ontmoeting met de profeet-voor-geld Bileam.

Een inscriptie ontdekt in 1967 in Deir Alla, een stad ongeveer vijfentwintig mijl ten noorden van de vlakten van Moab, drie mijl ten oosten van de Jordaan in het hedendaagse Jordanië, vermeldt de naam van Bileam, zoon van Beor. Hoewel de tekst waarschijnlijk uit de achtste eeuw voor Christus dateert, ongeveer 650 jaar na het incident met Bileam (rond 1406 voor Christus), bevestigt dit dat er mensen waren die geloofden dat een profeet genaamd Bileam de zoon van Beor, een "goddelijke ziener" was en een historisch persoon. En dit bewijs werd gevonden twee dagreizen van waaruit de koning van Moab, Balak, een aanbod deed om Bileam veel geld te geven voor een hoogwaardige vloek. In plaats daarvan gaf Bileam verschillende zegeningen aan Israël. Tot zijn eer weigerde de profeet tenminste iets te zeggen wat Jahweh hem niet in zijn mond had gegeven.

Voordat hij afscheid nam van de woedende koning van Moab, bood Bileam een van de bekendste profetieën uit het Oude Testament aan, die duidelijk messiaans is:

Ik zal hem zien, maar niet nu;
ik zal hem aanschouwen, maar niet van nabij.
Er zal een ster uit Jakob voortkomen,
er zal een scepter uit Israël opkomen;
hij zal de flanken van Moab verbrijzelen
en alle zonen van Seth vernietigen. (Num. 24:17, HSV)

Bijbelleraren hebben letterlijk al duizenden jaren geargumenteerd over de precieze betekenis van deze passage. Sommigen hebben geloofd dat er geen messiaanse toepassing op de profetie van Bileam is. Maarten Luther kon bijvoorbeeld gewoon niet accepteren dat God zo'n slinkse heiden als Bileam zou gebruiken. Dat negeert natuurlijk Numeri 24:2, wat ons vertelt dat "de Geest van God over Hem gekomen was". Anderen geloven dat de passage door David werd vervuld; weer anderen denken dat het proces met David begon, maar pas zal worden voltooid als de Messias terugkomt.

Dat alles zet ik opzij om me te concentreren op de allerlaatste lijn van Bileams voorzegging.

Heb je ooit dit vers gelezen en je afgevraagd wie nu precies de zonen van Seth zijn? Sommige vertalingen geven de naam "Seth" weer, en sommigen lezen "zonen van tumult" in plaats van "Seth of Sheth". Over welke Seth hebben we het hier? Staat u mij toe twee mogelijkheden naar voren te brengen waarvan ik betwijfel of u ze al eerder hebt gehoord.

Ten eerste, overweeg eens de mogelijkheid dat de zonen van Seth volgelingen zijn van een heidense god. Seth en Sheth zijn alternatieve transliteraties van de naam van de Egyptische chaos-god, Set (ook gespeld Sutekh, Setekh, en Setesh). In de tweede tussenperiode van Egypte werd Neder-Egypte (d.w.z. Noord-Egypte) geregeerd door een Semitisch sprekend volk, de Hyksos, die vrijwel zeker de Amorieten waren ^[1]. De belangrijkste god in hun pantheon was Baäl, die door de Hyksos werd samengevoegd met Set ^[2].

De juiste tijd van het einde van het Hyksos-tijdperk in Egypte is vaag, maar de meeste geleerden plaatsen het ongeveer honderd jaar voor de Exodus. Ze werden verdreven na een reeks oorlogen onder leiding van inheemse Egyptische heersers in Thebe. Hoewel het handig zou zijn om te denken dat de Hyksos werden vernietigd door de Egyptenaren of gewoon verdwenen uit de geschiedenis, is dat onwaarschijnlijk. Het is waarschijnlijker dat zij uit Egypte en naar Transjordanië of Arabië werden verdreven, en dan in de inheemse bevolking werden opgenomen, of een beetje van beide. Aangezien Baal-Set na de Exodus minstens tweehonderd jaar in Egypte nog werd aanbeden, kan dit het dichtste staan bij wat er gebeurde. ^[3]

Is het mogelijk dat de profetie verwijst naar Davids verslaan van de Set-aanbidding bij woestijn-nomaden ten zuidoosten van de Dode Zee? Misschien. Eerlijk gezegd was ik anderhalf jaar geleden meer enthousiast over dat idee toen ik Het Grote Begin schreef. Nu niet meer zozeer.

In onze volgende aflevering zullen we proberen een andere interpretatie van die profetie de maat te nemen.

---

[1] Zo wijst Egyptoloog Kim Ryholt erop dat de naam van de best onderzochte Hyksoskoning, Khayan, "over het algemeen is geïnterpreteerd als de Amoriet 'Hayanu' (lees: h-ya-a-n), die de Egyptische vorm perfect vertegenwoordigt". Hayanu is ook onderzocht in een lijst van voorouders voor een machtige achttiende-eeuwse voor Chr. Amorieten-koning, Sjamsi-Adad. Zie Ryholt, K (1997): 'De politieke situatie in Egypte in de tweede tussenperiode 1800-1550 v. Chr.' (Museum Tuscalanum Press), p.128.

[2] Bietak, M. (1996). Avaris: De hoofdstad van de Hyksos. (Londen: British Museum Press), blz. 29.

[3] We weten dit omdat Ramses de Grote een stele oprichtte ter nagedachtenis van vierhonderd jaar van Seths heerschappij in Noord-Egypte. De stele was voorzien van een afbeelding van Ramses' vader, Seti I, wiens naam letterlijk 'man van Set' betekent.

Bron: Last Clash of the Titans Part 2: Israel and the Sons of Sheth » SkyWatchTV